Elektrolity
Elektrolity – czym są?
Elektrolity to sole mineralne, które stanowią aż 4-5% prawidłowo nawodnionego organizmu każdego człowieka. Elektrolity występują nie tylko we krwi, ale również w osoczu oraz płynach tkankowych. Kluczowe znaczenie dla zdrowia posiadają wśród nich przede wszystkim:
Chociaż występują w organizmie w mniejszej ilości, niezbędne do funkcjonowania potrzebne są także żelazo, jod, mangan, cynk, miedź, kobalt oraz fluor.
Rola elektrolitów w organizmie
Ze względu na istotny udział elektrolitów w gospodarce wodnej organizmu posiadają one bezpośredni wpływ na napięcie błon komórkowych oraz przewodzenie impulsów elektrycznych w neuronach. Umożliwiają zatem prawidłową pracę zarówno układu mięśniowego, jak i układu nerwowego. Elektrolity są niezbędne dla prawidłowej pracy mięśni, serca, mózgu oraz innych narządów wewnętrznych. Biorą także udział w wielu procesach metabolicznych, regulując przykładowo ciśnienie krwi, pracę układu pokarmowego i poziom energii dostarczany organizmowi. Znaczący spadek elektrolitów stanowi zatem zagrożenie zarówno dla zdrowia, jak i życia.
Jakie są objawy niedoboru elektrolitów?
Jakikolwiek niedobór elektrolitów w organizmie daje szybko odczuwalne objawy. W pierwszej kolejności można zauważyć przede wszystkim osłabienie, ogólne złe samopoczucie, senność oraz nerwowość. Elektrolity w zbyt małej ilości nierzadko powodują również bóle głowy i zaburzenia pracy układu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunki oraz zaparcia. Zaawansowane zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej mogą powodować drżenie i skurcze mięśni, a także obrzęki ciała. Dotyczą one w szczególności kończyn dolnych: stóp, kostek oraz łydek.
Długoterminowe skutki niedoboru elektrolitów
W domowej apteczce zawsze warto mieć elektrolity do picia, które można zażywać w sytuacjach odwodnienia organizmu. Nigdy nie powinno się bagatelizować wyżej wymienionych objawów niedoboru elektrolitów, ponieważ długoterminowo mogą one doprowadzić do poważnych zaburzeń pracy układu nerwowego i wzrostu ciśnienia krwi. Wówczas mogą występować między innymi omdlenia, konwulsje oraz zagrażające życiu i zdrowiu zaburzenia funkcjonowania serca i paraliż. Elektrolity w niedoborze zwiększają też łamliwość kości, szczególnie u osób w podeszłym wieku.
Kiedy występuje niedobór elektrolitów?
Organizm traci elektrolity wraz z wodą, czyli podczas wzmożonej potliwości, częstomoczu, wymiotów oraz biegunki. Sprzyja temu przede wszystkim wysoka temperatura ciała, zarówno podczas gorączki, jak intensywnego wysiłku fizycznego albo upałów. Niedobór elektrolitów stanowi na ogół konsekwencje wielu infekcji bakteryjnych oraz wirusowych, gdy występują dolegliwości trawienne. Można doprowadzić do niego również poprzez stosowanie ubogiej w sole mineralny diety oraz picie zbyt małych ilości wody. Elektrolity na odwodnienie należy przyjmować także podczas zażywania leków moczopędnych i środków przeczyszczających.
W jaki sposób uzupełniać poziom elektrolitów?
W warunkach szpitalnych osobom odwodnionym podawane są kroplówki dożylne. W pozostałych okolicznościach, gdy występuje odwodnienie, najłatwiej stosować jednak elektrolity do picia. Są łatwo przyswajalne i szybko niwelują ewentualne niedobory soli mineralnych w organizmie. Najskuteczniejszą strategią dla zachowania prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej jest połączenie pełnowartościowej diety z regularnym piciem wody, najlepiej wysoko zmineralizowanej. W przypadku wzmożonej potliwości i innych, wymienionych wyżej okoliczności warto wdrożyć także odpowiednie suplementy diety, aby uzupełnić elektrolity i wszelkie inne substancje, niezbędne dla zachowania równowagi organizmu.
Elektrolity w saszetkach
Dostępne w aptekach elektrolity w saszetkach zwykle posiadają najlepszy skład, który uwzględnia kluczowe dla zdrowia sole mineralne: sól, potas, chlorki i cytryniany. Można stosować je na przykład w przypadku biegunki bakteryjnej albo wirusowej, a także wymiotów i gorączki. Dla dzieci najlepiej wybierać elektrolity o słodkim, owocowym smaku, co zachęci najmłodszych do picia. Proszek zawarty w saszetce rozpuszcza się w przegotowanej i ostudzonej wodzie. Częstotliwość stosowania elektrolitów należy dostosować do zaleceń znajdujących się w ulotce konkretnego produktu.
Elektrolity w musujących tabletkach
Tabletki musujące to często wybierane elektrolity na kaca. Zawierają w głównej mierze glukozę, sód, potas oraz magnes. Rozpuszczają się w wodzie i pozostawiają ją lekko gazowaną, dlatego nie poleca się ich w przypadku dolegliwości żołądkowych. Do wyboru są różne warianty smakowe, na przykład miętowe albo cytrusowe. Niwelują one charakterystyczny, słony smak elektrolitów. Mogą zawierać dodatkowe składniki, na przykład witaminę C.
Napoje izotoniczne
Osoby aktywne fizycznie często piją napoje izotoniczne. Zawierają one elektrolity oraz węglowodany, dzięki czemu zmniejszają straty energetyczne wynikające z intensywnych treningów. Mogą dodatkowo uwzględniać też witaminy i ekstrakty ziołowe. Ze względu na dodatkowe składniki izotoników nie poleca się stosować w przypadku dolegliwości układu pokarmowego.
Naturalne elektrolity
Niektóre produkty spożywcze posiadane w domu mają podobne właściwości co elektrolity z apteki. Najprostszy przykład stanowi woda mineralna, w której zawartość jonów przekracza 1500 mg/l. Wysokie stężenie związków wapnia, magnezu oraz sodu zawierają soki pomidorowe, z kolei w wodzie po ogórkach kiszonych występują dodatkowo fosfor, żelazo oraz cynk. To polecane, domowe elektrolity na kaca.
Badanie stężenia elektrolitów i normy
Do zbadania stężenia elektrolitów w organizmie wykorzystywany jest jonogram. Badanie krwi jest wykonywane na czczo, na przykład z morfologią. Najczęstsze wskazania do jonogramu stanowią odczuwane zaburzenia równowagi, zawroty głowy, skurcze mięśniowe i obrzęki. Jonogram jest zalecany także osobom doświadczającym nieregularnej pracy serca i nieprawidłowego ciśnienia krwi. Normy dla poszczególnych elektrolitów wynoszą:
- 135-145 mmol/l w przypadku sodu,
- 2,25-2,75 mmol/l dla wapnia,
- 0,65-1,2 mmol/l dla magnezu,
- i 3,5-5,5 mmol/l dla potasu.
Dlaczego warto zadbać o suplementację elektrolitów podczas wysiłku fizycznego, kaca czy biegunki?
Elektrolity powinno się stosować zarówno w przypadku poważnych dolegliwości takich jak biegunka i wymioty, jak i w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego lub na dzień po spożyciu większej ilości alkoholu. W każdym z tych przypadków sole mineralne zapobiegną potencjalnym problemom zdrowotnym i doprowadzą do szybszej regeneracji organizmu.
Elektrolity a wysiłek fizyczny
Intensywny trening i związana z nim potliwość może doprowadzić do niebezpiecznego odwodnienia. Żeby zapobiec omdleniu oraz bolesnym skurczom mięśni, warto nawadniać się podczas wysiłku fizycznego. Do butelki z wodą możesz dodać elektrolity i popijać je w trakcie oraz po treningu. Dzięki temu zmniejszysz także odczuwalność zakwasów.
Elektrolity na kaca
Za złe samopoczucie podczas kaca odpowiadają nie tylko toksyczne metabolity etanolu. Zbyt duże spożycie alkoholu powoduje również zakłócenia w gospodarce wodno-elektrolitowej, które dodatkowo wywołują ból głowy, mdłości i osłabienie. Żeby zmniejszyć te objawy i przyspieszyć regenerację organizmu, warto stosować zatem elektrolity na kaca. Nie muszą być to specjalne elektrolity dla dorosłych – wystarczy standardowy produkt, który podaje się także w przypadku innych dolegliwości.
Elektrolity podczas biegunki i wymiotów
Elektrolity na biegunkę lub wymioty najlepiej stosować od razu od wystąpienia pierwszych objawów tych dolegliwości. Taka doraźna reakcja znacznie zmniejszy pozostałe dolegliwości takie jak zawroty głowy i osłabienie. W przypadku mdłości i wymiotów należy pić małe porcje elektrolitów, co zwiększy szanse na ich prawidłowe przyswojenie przez układ pokarmowy.