Żurawina – zastosowanie, działanie, właściwości

Żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) to roślina, która wyróżnia się intensywnie czerwonym kolorem i cierpkim smakiem. Ceni się ją za wysoką zawartość związków o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Suszony owoc żurawiny to częsty dodatek do przekąsek lub słodkich śniadań. Jakie są właściwości żurawiny i jej zastosowanie? Opowiadamy!

Ciekawostki o żurawinie i jej pochodzeniu

Żurawina (Oxycoccus) należy do roślin z rodziny wrzosowatych z rodzaju borówek (Vaccinium). Jest to zimozielona krzewina płożąca o nitkowatych pędach i skrętoległych liściach. Owoce żurawiny są kuliste i czerwone. W zależności od gatunku osiągają od 8 mm do 2 cm średnicy.

• Najpopularniejszym gatunkiem żurawiny jest żurawina wielkoowocowa, która porasta terany USA, Kanady i Europy Północnej. W porównaniu do innych gatunków ma największy owoc, dlatego stosuje się ją w uprawach przemysłowych na dużą skalę. Pierwsze informacje na temat uprawy żurawiny wielkoowocowej pochodzą z 1816 r. Była wówczas hodowana na bagnistych i piaszczystych obszarach USA.
• Innym gatunkiem, który cechuje się znacznie mniejszymi owocami, jest żurawina błotna (Vaccinium oxycoccos). Występuje licznie na terenie Polski, USA i Azji Północnej, głównie w miejscach okołobagiennych. Ten gatunek jest o wiele mniej popularny i często wykorzystuje się go jako roślinę ozdobną.

Żurawina – właściwości lecznicze

Żurawina wielkoowocowa znana jest ze swoich właściwości wspomagających leczenie chorób układu moczowego. Owoce tej rośliny zawierają związki, które skutecznie uniemożliwiają bakteriom, głównie E. coli, przyleganie do nabłonka dróg moczowych. Dzięki temu bakterie te nie mają zdolności do kolonizacji i rozwoju stanu zapalnego. Z tego względu niektóre preparaty na infekcje dróg moczowych, kamicę i nietrzymanie moczu w swoim składzie zawierają wyciągi z żurawiny. Co więcej, regularne picie soku z żurawiny zapobiega nawrotom chorób układu moczowego.

Zbiory żurawiny przypadają na połowę września i trwają nawet do początku listopada. W tym czasie owoce zawierają najwięcej prozdrowotnych składników, które m.in. wykazują właściwości antyoksydacyjne. Spożywanie owoców żurawin stanowi prewencję wielu chorób, w tym tych związanych z układem krążenia i nowotworowych.

Oto najważniejsze właściwości zdrowotne żurawiny:

• Wspiera odporność,
• Poprawia stan skóry,
• Działa przeciwzakrzepowo,
• Obniża ciśnienie tętnicze krwi,
• Wpływa na produkcję kolagenu,
• Hamuje rozwój bakterii pylori,
• Łagodzi stany zapalne organizmu,
• Zmniejsza ryzyko chorób jamy ustnej,
• Ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze,
• Działa regulująco na poziom cholesterolu i cukru we krwi,
• Chroni przed wystąpieniem reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS),
• Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne zapobiega rozwojowi miażdżycy i reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS),
• Zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów m.in. piersi i jelita grubego.

Żurawina w kosmetyce

Do produkcji kosmetyków z żurawiną zwykle wykorzystuje się olej z pestek żurawiny lub wodny ekstrakt owoców żurawiny.

• Olej jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, których zadaniem jest ochrona skóry przed utratą wody. W kosmetykach występuje pod nazwą INCI Vaccinium Macrocarpon Seed Oil. Zmiękcza warstwę rogową skóry oraz wpływa na odbudowę warstwy hydrolipidowej. Olej z pestek żurawiny dodatkowo reguluje wydzielanie sebum i łagodzi stany zapalne, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko wystąpienia trądziku. Co więcej, chroni przed niekorzystnym działaniem promieniowania UV.
• Wodne ekstrakty z owoców żurawiny można spotkać pod nazwą INCI Vaccinium macrocarpon Fruit Extract. Mają właściwości antybakteryjne, antyoksydacyjne i łagodzące. Ekstrakt ten jest bogaty w związki fenolowe, które działają przeciwstarzeniowo. Wykazuje właściwości regulujące pH skóry i nawilżające. Składniki w nim obecne poprawiają dodatkowo elastyczność skóry, działają napinająco i liftingująco, a także wzmacniają ściany naczyń krwionośnych.

Kosmetyki do twarzy i ciała, które mogą zawierać żurawinę:

• Peelingi,
• Toniki do twarzy,
• Kremy pod oczy,
• Żele pod prysznic,
• Preparaty do demakijażu,
• Kremy, mleczka i balsamy nawilżające,
• Sera i olejki nawilżające np. Oleiq Olej z żurawiny Twarz.

Żurawina wykorzystywana jest także do produkcji kosmetyków do pielęgnacji włosów. Dzięki obecności wartościowych składników działa nawilżająco i regenerująco na skórę głowy i strukturę włosa. Ponadto ekstrakty z żurawiny wpływają na utrzymanie koloru włosów farbowanych. Ze względu na swój charakterystyczny i intensywny zapach żurawina jest też częstym składnikiem perfum i mgiełek do ciała.

Żurawina – zastosowanie w kuchni

Owoce żurawiny wielkoowocowej zostały okrzyknięte mianem superfoods. To zdrowa żywność, która obejmuje naturalne i nieprzetworzone produkty spożywcze, bogate w wiele prozdrowotnych składników, takich jak witaminy, polifenole, minerały czy kwasy organiczne.

• Żurawinę wielkoowocową można spożywać zarówno na surowo, jak i pod postacią przetworów takich jak sosy, kompoty czy soki i syropy. Sprawdź np. Oleofarm ŻuraVital Sok z Żurawiny 100%.
• Sok z żurawiny może być też składnikiem miodów. Zobacz np. Miody Polskie Miód & Sok Żurawina + Vit. C. Popularnym dodatkiem do dań mięsnych i serów jest konfitura żurawinowa.
• Do domowych wypieków czy słodkich śniadań często używa się żurawiny suszonej. Spotkać ją można również w niektórych słodyczach m.in. w batonikach musli, czekoladach z owocami czy ciastkach np. Irenki ciastka owsiane z żurawiną.
• Z żurawiny można przygotować także domowej roboty nalewki oraz wina. Świeżo zerwane owoce żurawiny warto zamrozić i dodawać do orzeźwiających smoothie i koktajli.

Zobacz np. Herbapol owoc żurawiny.

Żurawina a alergia

Świeże owoce żurawiny wielkoowocowej, a także owoce suszone są zasobne w salicylany. Związki te naturalnie występują w niektórych warzywach i owocach. Pozyskuje się też w sposób syntetyczny m.in. do produkcji niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Dla większości osób spożywanie salicylanów nie wiąże się z wystąpieniem skutków ubocznych. Okazuje się jednak, że ok. 2,5% populacji światowej może mieć nadwrażliwość na salicylany, co objawia się pokrzywką, przewlekłymi problemami z zatokami, obrzękiem naczynioruchowym, astmą oskrzelową.

Podstawą leczenia nietolerancji na salicylany jest wprowadzenie diety ograniczającej produkty bogate w te związki. Wobec tego zasadne jest wyeliminowanie z diety żurawiny oraz jej przetworów, a także suplementów diety zawierających wyciągi z żurawiny.

Żurawina w ciąży

Spożywanie żurawiny wielkoowocowej w ciąży jest bezpieczne zarówno dla zdrowia matki, jak i dziecka. Owoc ten, a także soki, dżemy i herbaty żurawinowe mogą być uwzględniane w jadłospisie kobiety przez cały okres trwania ciąży. Jedzenie żurawiny w czasie ciąży może wesprzeć odporność oraz pozwala uzupełnić istotne dla zdrowia witaminy i składniki mineralne. Co więcej, żurawina wspomaga leczenie chorób układu moczowego, takich jak zapalenie pęcherza, które jest częstym problemem u kobiet w ciąży.

Ostrożność przy spożywaniu żurawiny powinny natomiast zachować kobiety ze stwierdzoną cukrzycą ciążową. Żurawina, zwłaszcza suszona, zawiera duże ilości cukru, a także jest wysokokaloryczna – 100 g suszonej żurawiny dostarcza aż 330 kcal. To samo tyczy się przetworów żurawinowych. Niektóre soki lub przetwory żurawinowe dla poprawy smaku są dosładzane sporą ilością cukru. W takim przypadku najlepsze rozwiązanie stanowi samodzielne ich przygotowywanie, zastępując cukier zdrowszymi zamiennikami, takimi jak np. ksylitol.

Żurawina – przeciwwskazania

Żurawina wielkoowocowa i przetwory z żurawiny cieszą się dużą popularnością, lecz nie poleca się ich każdemu.

• Pierwszą grupą osób, która powinna ograniczyć ich spożycie, są chorzy na kamicę nerkową. W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy spożywaniu dużych ilości tych owoców, istnieje ryzyko nasilenia objawów choroby. Żurawina jest bogata w szczawiany, które często odpowiadają za powstawanie kamieni nerkowych. Niemniej jednak małe ilości żurawiny zazwyczaj są dobrze tolerowane przez osoby z kamicą nerkową, dlatego ważne, aby jeść je z umiarem.
• Przeciwwskazaniem do spożywania żurawiny jest przyjmowanie leków rozrzedzających krew takich jak np. warfaryna. Leki te mogą wchodzić w interakcję z żurawiną, wywołując tym groźne dla zdrowia powikłania m.in. nasilone krwawienia.

Żurawina – skutki uboczne

Spożywanie żurawiny jest bezpieczne dla zdrowia i wśród osób zdrowych rzadko wywołuje skutki uboczne. Jednakże zaobserwowano, że jedzenie żurawiny w dużych ilościach może działać przeczyszczająco. Podobny efekt ma miejsce w przypadku częstego picia soku z żurawiny.

Żurawina – podsumowanie

Owoce żurawiny wielkoowocowej to bogactwo polifenoli i prozdrowotnych składników odżywczych. Chronią przed wystąpieniem wielu współczesnych chorób, a także wspierają nasz układ immunologiczny. Żurawina jest ceniona nie tylko ze względu na jej pozytywny wpływ na nasze zdrowie, ale także za wyjątkowe walory smakowe. Doskonale komponuje się z potrawami wytrawnymi, a także może być dodatkiem do słodkich wypieków, owsianek czy koktajli. Ze względu na swoje uniwersalne zastosowanie i pozytywny wpływ na organizm, warto częściej uwzględniać ją w codziennych wyborach żywieniowych.

Źródła:

1. Baranowska M., Bartoszek A., Antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe właściwości bioaktywnych fitozwiązków żurawiny, [dostęp 05.08.2023 r.]
2. Bartuzi M., Ukleja-Sokołowska N. E., Nietolerancja salicylanów a współczesna dieta, https://www.researchgate.net/publication/359138090_Salicylate_intolerance_and_modern_diet [dostęp 05.08.2023 r.]
3. Doroszko M., i in., Właściwości prozdrowotne wybranych owoców krajowych, http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2018/415.pdf [dostęp 05.08.2023 r.]
4. Gryszczyńska A., Żurawina amerykańska (Vaccinium macrocarpon) – lek na problemy urologiczne, https://www.sunfarm.pl/library/2016/12/20/148223768464.pdf [dostęp 05.08.2023 r.]
5. Teleszko M., Żurawina wielkoowocowa – możliwości wykorzystania do produkcji biożywności, https://wydawnictwo.pttz.org/wp-content/uploads/2015/02/132_141_Teleszko.pdf [dostęp 05.08.2023 r.]
6. Zielińska A. i in., Kwasy tłuszczowe w olejach roślinnych i ich znaczenie w kosmetyce, https://miesiecznikchemik.pl/wp-content/uploads/2015/01/chemik_2014_02-4.pdf [dostęp 05.08.2023 r.]
7. Żylicz Z., Krajnik M., Sok z żurawin w zapobieganiu i leczeniu zakażeń dróg moczowych u chorych terminalnych. Czy mamy wystarczające dowody, aby wierzyć w jego skuteczność?, [dostęp 05.08.2023 r.]