Olej kokosowy – zastosowanie, działanie, właściwości

Olej kokosowy to popularny produkt spożywczy i kosmetyczny o szerokim zastosowaniu. Możesz wykorzystać go w kuchni, a także jako uzupełnienie pielęgnacji twarzy, włosów i ciała. Najwięcej substancji odżywczych znajdziesz w oleju tłoczonym na zimno, czyli nierafinowanym. Z artykułu dowiesz się, czy olej kokosowy jest zdrowy oraz jakie ma właściwości lecznicze i kosmetyczne.

Olej kokosowy - ciekawostki i pochodzenie

Olej kokosowy jest olejem roślinnym pozyskiwanym wskutek rozgrzania i tłoczenia kopry, czyli miąższu orzechów palmy kokosowej (Cocos nucifera). Palmy kokosowe są charakterystyczne dla ciepłych i wilgotnych klimatów Azji Południowo-Wschodniej, jednak dzięki globalizacji ich uprawa rozprzestrzeniła się na wiele regionów świata, w tym na Karaiby, Amerykę Łacińską i Afrykę. Kokosy uprawiano i wykorzystywano już od wieków, a pierwsze wzmianki o oleju kokosowym pochodzą z XIII w. z Chin. 

Tradycyjnie olej kokosowy był wytwarzany poprzez tłoczenie miąższu orzecha kokosowego w prymitywnych prasach. Obecnie proces ten uległ automatyzacji, a tłuszcz można uzyskać za pomocą dwóch metod: tłoczenia na zimno lub rafinowania. Olej kokosowy tłoczony na zimno, czyli nierafinowany, jest bardziej wartościowy z powodu zachowania większej ilości składników odżywczych. 

• Olej kokosowy jest tłuszczem stałym w temperaturze poniżej 24-25 stopni Celsjusza, a w temperaturze powyżej tej wartości staje się cieczą. W temperaturze pokojowej ma konsystencję podobną do masła, jest gęsty i kremowy, natomiast po podgrzaniu przybiera postać płynną i zmienia zabarwienie na lekko żółte. 
• Wyróżnia się dużą zawartością kwasów tłuszczowych średniołańcuchowych MCT, w tym kwasu laurynowego stanowiącego około 50% składu oleju. Kwasy te to doskonałe źródło energii, a co więcej - są łatwo przyswajalne. Olej jest również bogaty w antyoksydanty i składniki odżywcze, takie jak witaminy E i K. 
• Olej kokosowy znany jest ze swoich potencjalnych właściwości zdrowotnych, takich jak obniżanie poziomu cholesterolu, działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze oraz wspomaganie leczenia chorób skóry i jamy ustnej, w efekcie czego zalicza się go do grupy superfoods. 
• Znajduje zastosowanie w kuchni do pieczenia, smażenia, jako dodatek do sałatek i smoothie.
• W kosmetyce sprawdzi się jako nawilżający krem do ciała, balsam do ust czy olejek do włosów. Wzbogaca również składy licznych preparatów pielęgnacyjnych dostępnych na drogeryjnych i aptecznych półkach, między innymi balsamów do ciała, olejków do twarzy, olejków i serum do włosów, a nawet past do zębów.
• Olej kokosowy można stosować w postaci naturalnej, bezpośrednio na wybrany obszar ciała. Przed wsmarowaniem produktu należy się upewnić, że jest to olej nierafinowany, pochodzący z dobrego źródła, np. olej kokosowy nierafinowany Nacomi.

Olej kokosowy - właściwości lecznicze

Olej kokosowy, budzi mnóstwo kontrowersji. Główny zarzut, który stawia mu Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, to obecność w jego składzie kwasów tłuszczowych - ponad 90% to tłuszcze nasycone, a je według ogólnych wytycznych należy ograniczać. Dla porównania olej palmowy ma 50% nasyconych kwasów, a tłuszcz maślany 65%. W takim zestawieniu bardzo korzystnie wypada olej rzepakowy, którego skład to zaledwie 7% nasyconych kwasów tłuszczowych. 

Z kolei specjaliści z kampanii Poznaj się na tłuszczach kontrargumentują, że kwasy obecne w oleju kokosowym to kwasy tłuszczowe średniołańcuchowe, które przez to, że wchłaniane są bezpośrednio w jelitach, stanowią źródło łatwo dostępnej energii. Należy jednak mieć na uwadze, że w dalszym ciągu to wysokokaloryczny tłuszcz - w 100 gramach oleju kokosowego znajduje się ponad 800 kcal - i trzeba spożywać z umiarem. Zalecana, dzienna dawka to ok. 20 gramów dziennie, czyli 2 łyżeczki.

Ze względu na bogaty skład regularne spożywanie oleju kokosowego jest wręcz wskazane, a liczne badania udowodniły jego prozdrowotne działanie na wielu, różnych obszarach. Kluczowe właściwości lecznicze oleju kokosowego to między innymi:

• Działanie antybakteryjne - dzięki zawartości oleju laurynowego o właściwościach antybakteryjnych, antygrzybicznych i antywirusowych, tłuszcz kokosowy może hamować rozwój szkodliwych bakterii odpowiedzialnych między innymi za próchnicę i infekcje jamy ustnej, wirusów czy grzybów wywołujących np. grzybicę stóp,
• Przyspiesza gojenie się ran - zwiększa aktywność enzymów antyoksydacyjnych oraz wspomaga proces pokrywania się rany zdrowym nabłonkiem, dlatego jest zalecany np. leczeniu oparzeń,
• Poprawia pamięć - trójglicerydy średniołańcuchowe uważane są za kluczowe w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Parkinsona i Alzheimera, co potwierdziły badania opublikowane w 2006 roku w czasopiśmie Neurobiology of Aging.

Olej kokosowy w kosmetyce 

Z uwagi na swoje właściwości olej kokosowy jest chętnie wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym. 

• Działa jako naturalny nawilżacz i emolient, dzięki czemu może pomóc w leczeniu łuszczycy, atopowego zapalenia skóry oraz suchej i popękanej skóry rąk i stóp.
• Dzięki swoim właściwościom antybakteryjnym i przeciwgrzybiczym skutecznie redukuje trądzik i inne infekcje skóry.
• Doskonale łagodzi podrażnienia skóry, przyspiesza gojenie się ran, a nawet redukuje widoczność blizn.
• Dzięki zawartości antyoksydantów opóźnia procesy starzenia się skóry, wygładza ją, uelastycznia i dodaje blasku.
• Może być również stosowany do pielęgnacji ciała. Świetnie sprawdzi się do masażu lub miejscowo, na przesuszone obszary.

Olej kokosowy jest również częstym składnikiem produktów pielęgnacyjnych do włosów, takich jak odżywki do włosów, maski do włosów czy szampony do włosów, które wzmacniają, regenerują i chronią kosmyki. Kosmetyki z tłuszczem kokosowym sprawdzą się głównie w przypadku włosów suchych, zniszczonych i z rozdwajającymi się końcówkami.

Poniżej kilka przykładowych kosmetyków z zawartością oleju kokosowego: 

• Sorbet do ciała olej kokosowy, ryż Body Natur,
• Żel pod prysznic Masło kakaowe & Olej kokosowy Fa Cream & Oil,
• Odżywczy koncentrat kokosowy do skóry suchej SOBiO étic Nutri Coco,
• Naturalne Oleje Argan, Makadamia, Kokos, odżywka ekspresowa 7w1 Biovax BB,
• Maska do włosów z olejem kokosowym Equalan GlySkinCare Coconut Oil.

Olej kokosowy - zastosowanie w kuchni

Olej kokosowy jest stosowany w kuchni na całym świecie przede wszystkim przez swój unikalny smak i właściwości odżywcze. Często stanowi uzupełnienie ekożywności, bazującej na naturalnych i ekologicznych produktach. Poniżej krótka lista zastosowań oleju kokosowego w kuchni: 

• Olej kokosowy ma wysoki punkt dymienia, co oznacza, że można go stosować do smażenia i pieczenia w wysokich temperaturach bez obawy o jego degradację. Ponadto dzięki bogactwu kwasów tłuszczowych dodaje charakterystycznego smaku i aromatu do potraw,
• Stanowi doskonały dodatek do smoothie jako źródło tłuszczu i wprowadza akcent smakowy. Dodatkowo, olej kokosowy zawiera średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (MCT), które są szybko przyswajane i mogą pomóc w utrzymaniu wysokiego poziomu energii,
• Może być stosowany do przygotowywania ciast i deserów jako alternatywa dla tradycyjnych tłuszczów, takich jak masło i margaryna. Dodaje kremowej konsystencji i delikatnego kokosowego smaku,
• Jako składnik do sosów sałatkowych lub jako zamiennik tradycyjnych olejów do marynowania i duszenia mięsa.
• Olej kokosowy doda smaku kanapkom lub może być dodatkiem do śniadania.

Olej kokosowy a alergia

Olej kokosowy jest rzadko zgłaszanym alergenem i u większości osób jest dobrze tolerowany. Ewentualne reakcje alergiczne, takie jak skórna wysypka, pokrzywka, trudności w oddychaniu, bóle brzucha lub wymioty, mogą wystąpić głównie u osób z alergią na orzechy. Jeśli pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy alergiczne po spożyciu lub stosowaniu oleju kokosowego, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. 

Olej kokosowy w ciąży 

Co do zasady olej kokosowy może być stosowany przez ciężarne. Zaleca się, aby kobiety w ciąży spożywały około 20-30% swojego dziennego spożycia kalorii z tłuszczów. Olej kokosowy jest bogaty w kwas laurynowy, który stanowi łatwo przyswajalne źródło energii dla organizmu. Ma również właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne, co może pomóc w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej oraz przeciwdziałać infekcjom dróg moczowych. Ponadto olej kokosowy pomaga w zwalczaniu objawów zgagi, które są częstą dolegliwością w czasie ciąży. Z kolei zaaplikowany na skórę natłuści ją i uelastyczni, wskutek czego zmniejszy ryzyko pojawienia się rozstępów.

Olej kokosowy - przeciwwskazania

Olej kokosowy uważany jest za bezpieczny produkt spożywczy, jednak istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Wśród najważniejszych wymienia się głównie nietolerancję lub ewentualną alergię na orzechy kokosowe. Spożywany w zalecanych ilościach bardzo rzadko wykazuje przeciwwskazania do stosowania. W przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

Olej kokosowy - skutki uboczne

Najczęściej zgłaszane skutki uboczne stosowania oleju kokosowego to:

• Trudności z trawieniem - w niektórych przypadkach spożywanie oleju kokosowego może prowadzić do biegunki, wzdęć, skurczów brzucha i innych zaburzeń żołądkowo-jelitowych,
• Reakcje alergiczne - u części osób spożywanie oleju kokosowego może wywołać reakcje alergiczne, szczególnie w przypadku nietolerancji lub alergii na orzechy kokosowe,
• Nadmierna liczba kalorii - olej kokosowy jest bardzo kaloryczny, co może prowadzić do spożywania nadmiernej liczby kalorii w ciągu dnia, a w konsekwencji - do przybierania na wadze.

Podsumowanie

Olej kokosowy to produkt, który zyskał na popularności ze względu na swoje właściwości zdrowotne i pielęgnacyjne. Może pomóc w walce z chorobami neurologicznymi, poprawić trawienie, a także działać jako naturalny antybiotyk. W kosmetyce olej kokosowy można stosować w formie nawilżającego kremu do twarzy i ciała czy pielęgnacji jamy ustnej. Niemniej należy pamiętać, że jest bogaty w kalorie i tłuszcz, dlatego spożywany w nadmiernych ilościach może skutkować nadwagą i innymi problemami zdrowotnymi.

Źródła:

1. M. Kadyrov, L. Whiley, B. Brown, K. I. Erickson, Associations of the Lipidome with Ageing, Cognitive Decline and Exercise Behaviours, https://www.researchgate.net/publication/363173167_Associations_of_the_Lipidome_with_Ageing_Cognitive_Decline_and_Exercise_Behaviours [dostęp 20.02.2023]
2. Medical News Today, What to know about coconut oil, https://www.medicalnewstoday.com/articles/282857 [dostęp 20.02.2023]
3. A. Piotrowska, N. Totko-Borkusiewicz, A. Klucznik, Olej kokosowy możliwości zastosowań kosmetycznych, https://www.researchgate.net/profile/Anna-Piotrowska-10/publication/334849070_Coconut_oil_-the_possibilities_of_cosmetic_applications/links/5d4350b64585153e5935365a/Coconut-oil-the-possibilities-of-cosmetic-applications.pdf [dostęp 20.02.2023]
4. T. Nakatsuji, M. C. Kao, Jia-You Fang, C. C. Zouboulis, L. Zhang, R. L. Gallo, Chun-Ming Huang, Antimicrobial Property of Lauric Acid Against Propionibacterium Acnes: Its Therapeutic Potential for Inflammatory Acne Vulgaris, https://www.jidonline.org/article/S0022-202X(15)34085-9/fulltext [dostęp 20.02.2023]