Koenzym Q10 – właściwości, działanie i przeciwwskazania

Koenzym Q10 stosuje się głównie w preparatach kosmetycznych, których zadaniem jest ochrona antyoksydacyjna i zapobieganie starzeniu skóry. Wszechstronny związek chemiczny pełni też znaczącą funkcję w procesie produkcji energii w komórkach. Występuje w błonach komórkowych ludzi, zwierząt, a także roślin. Poznaj właściwości koenzymu Q10. 

Co to jest koenzym Q10? 

Koenzym Q10 (coenzyme Q10) to jedna z substancji, która ma nadrzędne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Bierze udział w procesach energetycznych zachodzących w komórkach, ale nie tylko – związek występuje również w organizmach zwierzęcych, a nawet w niektórych roślinach.  

• Koenzym Q10 jest niezbędnym elementem łańcucha transportu elektronów w mitochondriach. Uczestniczy w produkcji energii w postaci adenozynotrifosforanu (ATP).  
• Oprócz mitochondriów występuje także w innych strukturach komórkowych, takich jak błony aparatu Golgiego, retikulum endoplazmatyczne, lizosomy, peroksysomy oraz mikrosomy.  
• Koenzym Q10 pełni funkcję stabilizującą, co sprawia, że błony komórkowe stają się odporne na negatywny wpływ czynników zewnętrznych. Ponadto chroni je przed utratą substancji z wnętrza komórki.  
• Dzięki zdolności utrzymania integralności strukturalnej błon komórkowych stanowi nieocenione wsparcie w zapewnieniu homeostazy komórkowej i integralności organelli wewnątrzkomórkowych.  

Co ciekawe, organizm jest w stanie samodzielnie syntetyzować koenzym Q10, jednak z wiekiem oraz w przypadku niektórych schorzeń syntezę tę trudniej utrzymać na wystarczającym poziomie. Dlatego należy dostarczać go z zewnątrz w postaci zróżnicowanej diety lub w formie suplementów diety, przy czym suplementacja powinna być stosowana po uprzedniej konsultacji i zgodnie z zaleceniem lekarza lub dietetyka.  

W jakich produktach znajdziesz koenzym Q10? Naturalnym źródłem związkusą mięso, ryby (szczególnie tuńczyk i łosoś), orzechy, nasiona, oleje roślinne (np. olej sojowy), brokuły, brukselka oraz warzywa liściaste, między innymi szpinak.  

Koenzym Q10 – działanie 

Jak działa koenzym Q10 w naszym organizmie?  

• Jedną z najważniejszych funkcji jest uczestnictwo w procesie produkcji energii. Związek wnika w głąb mitochondriów, gdzie odgrywając rolę transportera elektronów, umożliwia przepływ energii niezbędnej do syntezy adenozynotrifosforanu (ATP).  
• Jednak to nie wszystko, ponieważ dzięki zdolności stabilizacji błon mitochondrialnych, wpływa na potencjał energetyczny komórek, a tym samym – na ich wydajność.  
• Co więcej, jest również antyoksydantem, czyli swoistą tarczą chroniącą struktury komórkowe przed wolnymi rodnikami i stresem oksydacyjnym. 

Koenzym Q10 – właściwości 

Koenzym Q10 charakteryzuje się specyficznymi właściwościami chemicznymi. Struktura chemiczna związku obejmuje chinon, co umożliwia mu przenoszenie elektronów w procesie oddychania komórkowego. Jest również stosunkowo odporny na wpływ promieniowania UV oraz wysokich temperatur. Istotną cechą koenzymu Q10 jest jego lipofilowa natura oznaczająca, że jest dobrze rozpuszczalny w tłuszczach. Wspomniane właściwości przekładają się na stabilność związku w różnych warunkach środowiskowych, co jest kluczowe dla jego roli w procesach biochemicznych. 

Koenzym Q10 – zastosowanie 

Koenzym Q10 znajduje zastosowanie w terapiach chorób układu krążenia, głównie ze względu na ochronny wpływ na mięsień sercowy. Składnik wykazuje także zdolność do ograniczania utleniania cząsteczek cholesterolu LDL, co skutecznie hamuje postęp miażdżycy. Przyjmowanie koenzymu Q10 w postaci suplementów na serce i cholesterol może więc stanowić jeden z elementów profilaktyki.  

Koenzym Q10 znajduje również zastosowanie w terapii chorób neurodegeneracyjnych, a ze względu na właściwości przeciwutleniające i redukowanie stanów zapalnych, bada się jego wpływ u pacjentów z cukrzycą i zespołem metabolicznym. Z kolei poprzez zapewnienie komórkom odpowiedniej energii do ochrony przed patogenami, pozytywnie wpływa na układ odpornościowy. 

Różnorodne działanie w organizmie, w tym poprawa wydajności energetycznej, sprawia, że suplementacja koenzymu Q10 może być korzystna dla różnych grup. Rekomendowany jest przede wszystkim dla osób w podeszłym wieku, w formie witamin i suplementów dla seniora, dla osób wykonujących intensywną pracę fizyczną, a także dla aktywnych sportowców, jako witaminy i suplementy diety dla sportowców. Pamiętaj, że suplementy nie powinny być stosowane jako zamiennik zróżnicowanej diety.  

Suplementy diety z koenzymem Q10 to np.: 

• Naturell Koenzym Q10 100, suplement diety, 
• Koenzym Q10 100mg + Vit E, suplement diety, 
• Olimp Koenzym Q10, suplement diety, 
• Herbliz Koenzym Q10 z aloesem, suplement diety. 

Koenzym Q10 – zastosowanie w kosmetyce 

Koenzym Q10 to przede wszystkim silny antyoksydant neutralizujący szkodliwe działanie wolnych rodników przyspieszających procesy starzenia skóry. Włączanie go do składów formulacji kosmetycznych ma na celu poprawę elastyczności skóry, redukcję zmarszczek oraz ogólną poprawę kondycji skóry. Związek może być składnikiem kremów do twarzy, kremów pod oczy, balsamów do ciała, serum i innych produktów ukierunkowanych na pielęgnację.  

Przykładowe produkty z zawartością koenzymu Q10 to między innymi: 

• Nivea Q10 Energy Zdrowy Blask przeciwzmarszczkowy krem na dzień SPF 15, który skutecznie koi poszarzałą i zmęczoną skórę, zwalcza oznaki starzenia, przywraca promienny wygląd, a dzięki energetyzującemu zapachowi poprawia nastrój, 
• Ava Aktywator Młodości, koenzym Q10 z witaminami, serum o działaniu odmładzającym i energetyzującym wzbogacone witaminami A, E i F, a także niacynamidem wzmacniającym barierę ochronną skóry.  

Koenzym Q10 – z czym nie łączyć? 

Substancje, z którymi lepiej nie łączyć koenzymu Q10 lub przyjmować ostrożnie, to: 

• Leki przeciwzakrzepowe, 
• Leki obniżające ciśnienie krwi, 
• Statyny, 
• Leki przeciwdrgawkowe. 

Potencjalne interakcje z koenzymem Q10 obejmują m.in. zakłócanie wewnętrznej produkcji związku, zwiększanie zapotrzebowania, obniżanie stężenia we krwi oraz hamowanie enzymatycznych układów mitochondrialnych, 

Koenzym Q10 – z czym łączyć? 

Jakie połączenia z koenzymem Q10 są korzystne?  

• Witamina E – zwiększa stabilność koenzymu Q10 i wspólnie wzmacnia zdolność organizmu do zwalczania stresu oksydacyjnego. 
• Witamina C – jak wyżej, koenzym Q10 i witamina C to para silnych przeciwutleniaczy, dlatego wspólna suplementacja może wspomagać obronę przed uszkodzeniem komórek, wskutek działania wolnych rodników. 
• L-karnityna – oba związki są zaangażowane w procesy energetyczne komórek. 
• Magnez – koenzym Q10 bierze udział w produkcji energii w mitochondriach, w którym magnez również odgrywa istotną rolę. 
• Omega-3 – kwasy tłuszczowe omega-3, takie jak DHA i EPA poprawiają wchłanianie koenzymu Q10, a ponadto mają pozytywny wpływ na zdrowie serca i układu krążenia. 

Koenzym Q10 w ciąży 

Ponieważ przebieg ciąży u każdej kobiety jest indywidualny, decyzja o stosowaniu suplementów, w tym koenzymu Q10, powinna być podjęta po konsultacji z lekarzem prowadzącym. W literaturze naukowej brakuje pełnych badań dotyczących bezpieczeństwa przyjmowania koenzymu Q10 w ciąży.  

Koenzym Q10 – przeciwwskazania 

Potencjalne przeciwwskazania do przyjmowania koenzymu Q10 obejmują: 

• Alergie lub nadwrażliwość – uczulenie na koenzym Q10 lub jakiekolwiek składniki dodatkowe wyklucza możliwość suplementacji, 
• Planowane operacje – sugeruje się, że koenzym Q10 może wpływać na krzepliwość krwi, dlatego osoby, które planują operację, powinny poinformować lekarza o suplementacji,  
• Ciąża i karmienie piersią – bezpieczeństwo stosowania koenzymu Q10 w czasie ciąży i karmienia piersią nie zostało w pełni zbadane, 
• Interakcje z lekami – koenzym Q10 może wpływać na działanie niektórych leków, zwłaszcza przeciwpłytkowych i leków obniżających ciśnienie krwi, dlatego w przypadku regularnej farmakoterapii omów suplementację z lekarzem, aby uniknąć ewentualnych interakcji. 

Koenzym Q10 – skutki uboczne 

Koenzym Q10 jest zazwyczaj uważany za substancję bezpieczną. Pamiętaj jednak, że jak każdy produkt, może wywołać określone skutki uboczne obejmujące głównie problemy żołądkowe, takie jak nudności, wymioty czy bóle brzucha.  

Podsumowanie 

Koenzym Q10, będący niezbędnym składnikiem procesu produkcji energii w komórkach, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia organizmu. Jego wszechstronne działanie obejmuje między innymi poprawę funkcji serca i wydajności energetycznej. Związek znajduje również zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, gdzie wykorzystywany jest jako substancja przeciwstarzeniowa, kondycjonująca i chroniąca przed stresem oksydacyjnym. Przed rozpoczęciem suplementacji skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza w przypadku przyjmowania innych leków. W ten sposób unikniesz potencjalnych interakcji. 

Źródła:

1. Ayers J., Cook J., Koenig R.A., Sisson E.M., Dixon D.L., Recent Developments in the Role of Coenzyme Q10 for Coronary Heart Disease: a Systematic Review, Curr Atheroscler Rep. 2018 May 16;20(6):29. doi: 10.1007/s11883-018-0730-1. PMID: 29766349., https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29766349/ [dostęp 07.12.2023 r.]
2. A. E. Raizner, Coenzyme Q10, https://journal.houstonmethodist.org/articles/10.14797/mdcj-15-3-185 [dostęp 07.12.2023 r.]
3. Fernandes M.S.S., Fidelis D.E.D.S., Aidar F.J., Badicu G., Greco G., Cataldi S., Santos G.C.J., de Souza R.F., Ardigò L.P., Coenzyme Q10 Supplementation in Athletes: A Systematic Review, Nutrients. 2023 Sep 15;15(18):3990. doi: 10.3390/nu15183990. PMID: 37764774; PMCID: PMC10535924., https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37764774/ [dostęp 07.12.2023 r.]
4. E. Siemieniuk, E. Skrzydlewska, Koenzym Q10-biosynteza i znaczenie biologiczne w organizmach zwierząt i człowieka, https://phmd.pl/resources/html/article/details?id=6529&language=pl [dostęp 07.12.2023 r.]