Brak apetytu u seniora – skąd się bierze i jak sobie z nim poradzić?
Większość przyczyn braku apetytu u seniora to problemy, którym da się zaradzić. Sprawdź, jakie mogą być powody niechęci do jedzenia oraz co robić, gdy osoba starsza nie chce jeść!
Spis treści
Brak apetytu jest częstym problemem u osób starszych. Możliwość wystąpienia związanych z nim negatywnych skutków zdrowotnych bywa jednak ignorowana. Warto znać potencjalne przyczyny niechęci do jedzenia u seniora oraz metody, które pozwalają pobudzić apetyt i zwiększyć ilość przyjmowanych składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu oraz zachowania energii i sprawności. Sprawdź, jak skutecznie walczyć z brakiem apetytu u seniora!
Dlaczego brak apetytu u seniora to często poważny problem?
Typową zmianą zachodzącą w organizmie wraz z wiekiem jest spowolnienie procesów metabolicznych oraz obniżenie zapotrzebowania na energię (czyli kilokalorie dostarczane z żywności). Z tego powodu seniorzy z reguły potrzebują mniejszych porcji posiłków niż osoby młodsze. Czasami jednak u osoby starszej pojawia się problem z przyjmowaniem wystarczającej dla niej ilości pokarmu.
- Objawia się to przede wszystkim utratą masy ciała oraz często spadkiem poziomu energii niezbędnej do podejmowania codziennych czynności.
- Gdy taki stan się przedłuża, może prowadzić do niedoborów składników odżywczych, niedożywienia i znacznego pogorszenia stanu zdrowia.
- Do konsekwencji wynikających z długotrwałego niedostatecznego spożycia żywności zalicza się m.in. spadek odporności organizmu, osłabienie mięśni oraz zwiększone ryzyko złamań i związanego z tym obniżenia sprawności.
Dlaczego starsza osoba nie chce jeść?
Zajmijmy się teraz potencjalnymi przyczynami braku apetytu u seniora. Niektóre z nich mają podłoże fizjologiczne. Mogą one podobnie jak obniżenie zapotrzebowania na energię wynikać z naturalnych procesów typowo zachodzących z wiekiem lub być skutkiem chorób i innych zaburzeń, które częściej pojawiają się u osób starszych.
Wśród fizjologicznych przyczyn braku apetytu u seniorów wymienia się:
- Obniżenie produkcji śliny i suchość w jamie ustnej, która utrudnia przyjmowanie pokarmu,
- Problemy ze zgryzem, w tym braki w uzębieniu,
- Zaparcia,
- Pogorszenie zmysłu smaku, węchu, wzroku.
Brak apetytu towarzyszy wielu chorobom częściej rozwijającym się u osób w starszym wieku, w tym:
- Niewydolności serca, nerek, wątroby,
- Przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc,
- Nowotworom,
- Chorobie Parkinsona,
- Demencji.
Brak apetytu związany z wymienionymi schorzeniami pojawia się często ze względu na zwiększoną produkcję w organizmie substancji o działaniu prozapalnym (tzw. cytokin).
- Może być również efektem skutków ubocznych przyjmowania niektórych leków, odczuwania nudności lub bólu, szczególnie przewlekłego.
- Kolejną możliwy powód unikania jedzenia stanowi pogorszona sprawność ruchowa oraz związane z tym trudności i wydłużenie czasu wymaganego do spożycia porcji posiłku. Senior staje się zmęczony samym procesem przyjmowania pokarmu, przez co traci na niego ochotę.
- Czasem niechęć do spożywania żywności jest zarówno przyczyną, jak i skutkiem niedoborów substancji pokarmowych, przede wszystkim witamin z grupy B, cynkui żelaza.
- Na apetyt może wpływać również stan psychiczny oraz zmiany w życiu społecznym osoby starszej. Potencjalne powody braku apetytu należące do tej grupy to:
- Obniżenie nastroju i depresja,
- Mieszkanie samemu, brak towarzystwa w czasie jedzenia,
- Trudności z samodzielnym robieniem zakupów i przyrządzaniem posiłków,
- Problemy finansowe.
Co zrobić, gdy starsza osoba nie chce jeść?
Pierwszym krokiem, który powinniśmy podjąć przy braku apetytu u seniora jest zidentyfikowanie i na ile to możliwe wyeliminowanie przyczyny tego stanu. Przykłady rozwiązań poszczególnych problemów wywołujących niechęć osoby starszej do jedzenia znajdziesz w poniższej tabeli.
Tabela 1. Przykłady możliwych rozwiązań wybranych problemów skutkujących brakiem apetytu u seniora
Problem wywołujący brak apetytu | Możliwe rozwiązanie problemu |
Suchość w jamie ustnej | Popijanie pokarmu małymi łykami wody, unikanie żywności suchej i twardej, uwzględnienie w posiłkach sosów i dressingów |
Problemy ze zgryzem | Uzupełnienie ubytków w uzębieniu, dopasowanie lepiej pasującej protezy zębowej, przygotowywanie pokarmów o miękkiej konsystencji |
Zaparcia | Uwzględnienie w posiłkach osoby starszej pokarmów o większej zawartości błonnika pokarmowego, zadbanie o wystarczający stan nawodnienia organizmu, wprowadzenie aktywności fizycznej dostosowanej do sprawności seniora |
Pogorszenie zmysłu smaku, węchu, wzroku | Zwiększenie intensywności smaku spożywanej żywności poprzez dodawanie świeżych lub suszonych ziół oraz innych przypraw; w przypadku problemów ze wzrokiem (oprócz dopasowania odpowiednich okularów lub zastosowania leczenia zabiegowego) pomocne może być również zwiększenie kontrastu barw talerzy, sztućców oraz poszczególnych elementów posiłku |
Trudności z samodzielnym robieniem zakupów i przyrządzaniem posiłków | Uzyskanie regularnej pomocy w robieniu zakupów, wybór i zaopatrzenie seniora w zapas zdrowych gotowych posiłków, skorzystanie z usług cateringu dietetycznego |
Domowe sposoby na apetyt dla seniora
Istnieje wiele innych niż wymienione powyżej sposobów na pobudzenie apetytu u osoby starszej (lub przynajmniej zapobieganie negatywnym braku ochoty na jedzenie). Po pierwsze, warto zadbać o modyfikację diety dla seniora tak, by sprzyjała ona spożywaniu większej ilości pokarmu. Zaleca się:
- Częste jedzenie małych posiłków (5, a nawet 6 razy dziennie),
- Podawanie niewielkich porcji posiłków na dużych talerzach,
- Dodawanie do posiłków produktów wysokoenergetycznych (np. serów, zmielonych orzechów lub masła orzechowego, awokado, olejów roślinnych, odżywki białkowej, suszonych owoców),
- Podawanie urozmaiconych posiłków,
- Zadbanie o łatwą dostępność wysokoenergetycznych zdrowych przekąsek,
- Spożywanie napojów na bazie mleka lub roślinnych alternatyw tego produktu.
W niektórych przypadkach uzasadnienie ma zastąpienie lub uzupełnienie części posiłków płynnymi preparatami do żywienia medycznego. Rekomenduje się, by robić to w porozumieniu z lekarzem. Niedobory substancji odżywczych prowadzące do braku apetytu można uzupełnić za pomocą witamin dla seniora oraz suplementów diety zawierających składniki mineralne. Sprawdź również suplementy diety na odporność i wzmocnienie. Apetyt pobudzają niektóre zioła, spożywane np. w postaci naparów, w tym mięta (herbata ziołowa Mięta Dr. Max) i koper włoski (Koper Włoski Fix Tylko Natura). W aptekach dostępne są również wieloskładnikowe mieszanki ekstraktów roślinnych, których składniki mają na celu zwieszenie ochoty na jedzenie, np. suplement diety Pharmovit Apetil w postaci tabletek.
Brak apetytu u seniora - o czym warto pamiętać?
Jeśli brak apetytu u seniora jest przedłużającym się stanem, musimy zadbać o wyeliminowanie możliwych przyczyn niechęci do jedzenia. Oprócz tego, korzyści przyniesie wprowadzenie modyfikacji w sposobie żywienia osoby starszej, które sprzyjają spożywaniu wystarczającej ilości pokarmu, a wraz z nim składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Źródła:
- Pilgrim A., Robinson S., Sayer A. A. i wsp. (2015) An overview of appetite decline in older people, Nursing Older People, 27(5): 29-35, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4589891/ [dostęp 15.01.2023]
- National Health Service (2022) Keeping your weight up in later life, https://www.nhs.uk/live-well/healthy-weight/managing-your-weight/keeping-your-weight-up-in-later-life/ [dostęp 15.01.2023]
- MedlinePlus (2022) Appetite decreased, https://medlineplus.gov/ency/article/003121.htm [dostęp 15.01.2023]
