Aloes – zastosowanie, działanie, właściwości

Aloes to roślina z gatunku sukulentów, której wszechstronne właściwości mają szerokie zastosowanie w medycynie i branży kosmetycznej. W domowym użytku często jest pierwszym ratunkiem na problemy skórne, trądzik czy oparzenia słoneczne. Poznaj bogaty skład aloesu, działanie oraz wskazania i przeciwwskazania do jego stosowania.

Aloes pochodzenie i podstawowe informacje

Aloes (Aloe vera lub Aloe barbadensis) to roślina z rodziny liliowatych. Jest gatunkiem, który w naturalnym środowisku występuje na półpustynnych i pustynnych obszarach Afryki, Azji i Ameryki, przybierając formę krzewiastą lub drzewiastą, rosnącą na wysokość do 90 cm (uprawiany w domowych warunkach osiąga maksymalnie 50 cm wysokości). Jako sukulent wykazuje zdolność do magazynowania w tkankach dużych ilości wody miąższ liści zawiera aż 96% wody, a pozostałe 4% to sucha masa. To właśnie liście są najbardziej charakterystyczną częścią rośliny trójkątne, grube i bardzo mięsiste, z kolczastymi krawędziami, tworzące tzw. rozety. Aloes może również kwitnąć. Drobne kwiatuszki w kolorze żółtym wyrastają na szczycie pojedynczej łodygi kwiatowej.

W naturze wyróżnia się ponad 400 gatunków aloesu, jednak tylko dwa wykorzystuje się na szeroką skalę w dermatologii oraz w branży kosmetycznej. Są to aloes zwyczajny (Aloe vera) i aloes drzewiasty (Aloes arborescens). Ich liście to bogactwo składników bioaktywnych, więc stanowią prawdziwą bombę zdrowotną dla ludzkiego organizmu. Na bazie aloesu tworzy się liczne preparaty do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego. Kluczowe surowce pozyskiwane z liści aloesu to:

• Alona, czyli stężały sok z liści o charakterystycznym, gorzkim smaku i silnym działaniu przeciwbakteryjnym i przeczyszczającym,
• Żel aloesowy składający się aż w 99% z wody, otrzymywany z miąższu znajdującego się we wnętrzu liścia,

Miazga z liści oraz sok ze świeżych liści, pozyskiwane najczęściej z aloesu drzewiastego.

Aloes właściwości lecznicze

Właściwości lecznicze aloesu bezpośrednio wynikają z zawartości bioaktywnych substancji, często niespotykanych u innych roślin. Światowa Organizacja Zdrowia WHO zakwalifikowała aloes do roślin najbardziej czynnych biologicznie.

• W składzie alony znajdują się między innymi antrazwiązki w postaci antraglikozydów o działaniu przeczyszczającym, a głównym składnikiem czynnym jest aloina. Alona, wykazuje także właściwości żółciopędne i żółciotwórcze, stosowana jest jako środek na zaparcia.
• Sok z aloesu pobudza procesy odnowy komórek, zwiększa odporność organizmu, pomaga w łagodzeniu objawów chorób żołądka i dwunastnicy (w przypadku wspomnianych chorób przed zakupem gotowego soku z aloesu należy sprawdzić, czy w jego składzie nie znajduje się aloina o właściwościach przeczyszczających i pobudzających wydzielanie soków żołądkowych).
• Miazga z liści toskuteczne remedium na problemy skórne. Przyspiesza gojenie się ran, oparzeń słonecznych, a w kosmetykach odpowiada za redukowanie zmian trądzikowych, regenerację i głębokie nawilżanie skóry.
• Najwięcej cennych substancji odżywczych znajduje się w żelu aloesowym pozyskiwanym z miąższu, stąd jego wielopłaszczyznowe właściwości. Działa: 

• Przeciwzapalnie, 
• Przeciwgrzybiczo, 
• Immunostymulująco, 
• Pobudza wzrost fibroblastów, 
• Przyspiesza gojenie się ran, 
• Obniża poziom glukozy i lipidów, 
• Wspiera w leczeniu łuszczycy czy liszaja płaskiego.

Wpływ aloesu na układ pokarmowy

Udowodniono, że aloes wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, łagodząc między innymi stany zapalne, wrzody żołądka i dwunastnicy, a także jelita grubego dzięki zdolności pobudzania dobrych bakterii, przy jednoczesnym hamowaniu namnażania grzybów. 

• W żołądku i dwunastnicy wzmacnia mechanizmy obronne błony śluzowej, wykazuje działanie przeciwwrzodowe i przyspiesza proces gojenia nadżerek. Wspomaga również leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna oraz owrzodzenia jelita grubego.
• Miąższ aloesowy przyspiesza wchłanianie pokarmów, reguluje pracę jelit i częstotliwość wypróżnień, działa oczyszczająco i osłonowo na wątrobę, przyspiesza usuwanie z organizmu szkodliwych toksyn. Aloes rewelacyjnie wspiera przemianę materii i procesy metaboliczne, dzięki czemu jest skuteczną bronią w odchudzaniu. 

Aloes dla cukrzyków

Wyciąg z aloesudziała regulująco na metabolizm cukrów, a jednocześnie nie powoduje hipoglikemii u osób zdrowych. Regularne spożywanie miąższu aloesowego stopniowo obniża poziom cukru we krwi, a także stabilizuje inne parametry, np. poziom trójglicerydów. Dzięki wspieraniu gospodarki lipidowo-węglowodanowej pozytywnie wpływa nie tylko na utrzymanie właściwego poziomu cukru, ale też cholesterolu, zwiększając poziom dobrego cholesterolu HDL.

Aloes na obniżoną odporność

Aloes skutecznie pobudza pracę układu odpornościowego poprzez zwiększanie żywotności makrofagów oraz ich skuteczności w walce z bakteriami i wirusami. Suplementacja aloesu przyspiesza również produkcję cytokin, czyli komórek biorących udział w procesie odpowiedzi immunologicznej, skierowanej przeciwko patogenom atakującym organizm. Stosowanie aloesu zaleca się w stanach obniżonej odporności zawarte w nim składniki wspierają ochronę organizmu. Jeśli nie ma przeciwwskazań, warto rozważyć wprowadzenie suplementacji aloesu, stosując np. suplement diety A-Z Aloes w formie kapsułek lub suplement diety Altermedica Aloes 100% w postaci soku wyciśniętego z liści Aloe vera.

Inne właściwości lecznicze aloesu

• Znajdujące się w aloesie fitosterole, dzięki zwiększaniu zdolności syntezy kolagenu, przyspieszają gojenie się ran. Fitosterole działają także przeciwzapalnie oraz biorą aktywny udział w produkcji kwasu hialuronowego. 
• Aloes pomaga również w regeneracji uszkodzonych tkanek, dlatego wykorzystywany jest do leczenia między innymi łuszczycy, alergii czy zmian trądzikowych. 
• Miąższ aloesu jest bogatym źródłem błonnika, który nie tylko oczyszcza organizm, ale też zmniejsza uczucie łaknienia. 
• Ekstrakt z młodych pędów aloesu skutecznie łagodzi skórę po oparzeniach wywołanych promieniowaniem UV.
• Substancje zawarte w liściach aloesu wykazują silne działanie przeciwutleniające, a wyciąg ze skórki działanie przeciwgrzybicze.

Aloes w kosmetyce

Ze względu na działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, głęboko nawilżające i ochronne aloes na szeroką skalę wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym. Roślina odgrywa również dużą rolę w higienie jamy ustnej w leczeniu aft, zapalenia wyrostka zębodołowego, przyzębia, stanów zapalnych po leczeniu kanałowym, wspomaga również leczenie zapalenia dziąseł. Dodatek aloesu wzbogaca formuły takich preparatów pielęgnacyjnych, jak:

• Żele pod prysznic,
• Pasty do zębów,
• Peelingi do ciała, np. peeling do ciała Aloesove z nawilżającym i regenerującym ekstraktem z aloesu,
• Kremy odżywcze do twarzy, np. odżywczy krem do twarzy na noc Aloesove z organicznym ekstraktem z aloesu, olejami roślinnymi, masłem shea i alantoiną,
• Maseczki do twarzy,
• Kremy do rąk,
• Balsamy do ciała,
• Szampony do włosów i maski do włosów, np. włosy cienkie NaturClassic Pilomax WAX Maska Aloes.

Bardzo popularnym produktem pielęgnacyjnym jest wielofunkcyjny żel aloesowy Holika Holika, zawierający 99% soku z liści z aloesu. Preparat sprawdzi się stosowany na całe ciało, twarz oraz włosy, również do skóry wrażliwej. Chłodzi, koi i nawilża.

Aloes w kuchni zastosowanie

Walory smakowe aloesu nie są tak doceniane jak właściwości zdrowotne. Być może przez fakt, że miąższ ma nieco gorzki w smaku, w związku z czym nie widzimy pomysłu na wykorzystanie go w kuchni. Okazuje się, że sprawdzi się na wiele sposobów:

• Jako dodatek soków z owoców cytrusowych, które zneutralizują charakterystyczną goryczkę,
• Jako element zdrowych smoothie czy koktajli,
• W jogurtach naturalnych i owsiankach,
• Do domowych lodów i galaretek,
• Do wzbogacenia sałatek warzywnych (świetnie komponuje się pomidorami, sałata lodową, czerwoną cebulą, selerem naciowym oraz czerwoną papryką).

Świeży aloes należy przechowywać w lodówce, maksymalnie przez kilka dni, jednak najlepiej zużyć go bezpośrednio po pobraniu z rośliny. Jeśli okaże się, że nie zużyjesz całego miąższu, możesz go zamrozić.

Alergia na aloes

Aloes zazwyczaj jest dobrze tolerowany i rzadko wywołuje reakcję alergiczną. Niemniej podczas suplementacji oraz stosowania miejscowego należy bacznie obserwować organizm, a w przypadku wystąpienia reakcji uczuleniowej zaczerwienienia, wysypki, podrażnienia skóry zaprzestać stosowania.

Aloes w ciąży

Aloes nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. Niektóre badania wskazują, że może stanowić zagrożenie dla ciąży, powodować skurcze macicy, a nawet przedwczesny poród. 

Aloes przeciwwskazania

Pomimo swojego prozdrowotnego działania stosowanie aloesu nie jest rekomendowane w następujących przypadkach:

• Stwierdzone kamienie w pęcherzyku żółciowym lub nerkach,
• U osób przyjmujących na co dzień niektóre leki, np. leki moczopędne, leki przeciwarytmiczne, diuretyki, leki przeciwcukrzycowe,
• Hemoroidy,
• Choroby nerek i zaburzenia ich czynności,
• Niedrożność jelit,
• Dzieci poniżej 12. lat.

W każdym z powyższych przypadków należy skonsultować przyjmowanie aloesu z lekarzem. Konieczne jest również przestrzeganie zaleceń dotyczących częstotliwości i sposobu dawkowania. Pamiętaj także, by aloes i surowce pozyskiwane z rośliny kupować wyłącznie u renomowanego sprzedawcy, gwarantującego wysoką jakość produktu i bezpieczeństwo stosowania.

Aloes skutki uboczne

Wśród najczęstszych skutków ubocznych zaobserwowanych po wprowadzeniu aloesu do diety wymienia się niepożądane reakcje ze strony układu pokarmowego takie jak biegunka, nudności i ból brzucha, a także zaburzenie równowagi elektrolitowej. Dodatkowo właściwości przeczyszczające mogą zmniejszać wchłanialność leków i osłabiać ich działanie.

Podsumowanie

Aloes jest rośliną o wielopłaszczyznowym działaniu wykorzystywanym w medycynie oraz kosmetologii. Skutecznie wspomaga pracę układu pokarmowego, układu odpornościowego, reguluje poziom cukru i cholesterolu. Wzbogaca składy produktów pielęgnacyjnych do twarzy, włosów i ciała. Pomimo wszechstronnego działania nie wszyscy mogą stosować aloes, a jednym z najważniejszych przeciwwskazań jest ciąża i okres laktacji.

Źródła:

1. E. Cieślik, K. Turcza, Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe vera (L.) Webb. (Aloe barbadensis Mill.), http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2015/08/pf_2015_117-124.pdf [dostęp 20.01.2023]
2. W. Czerwonka, Aloes w kosmetologii i dermatologii, http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/02/ke2016.3-4.pdf [dostęp 20.01.2023]
3. A. Kukułowicz, I. Steinka, Aloes możliwość wykorzystania jako suplementu diety, http://phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-4-632.pdf [dostęp 20.01.2023]