Odkażanie ran – jak i czym dezynfekować rany?

Prawidłowe odkażanie ran stanowi niezbędny element ich zdrowego gojenia i profilaktyki powikłań. Wypadki zdarzają się każdemu, dlatego bardzo ważne jest, aby mieć podstawową wiedzę na ten temat. W jaki sposób i czym najlepiej dezynfekować rany? Przeczytaj nasz poradnik!

Czym odkazić ranę?

Odkażanie ran w odpowiedni, bezpieczny sposób, z wykorzystaniem przeznaczonych do tego produktów, jest niezwykle istotne dla prawidłowego procesu gojenia. Właściwe postępowanie zapobiega stanom zapalnym oraz rozwojowi bakterii, wirusów i grzybów. Kontakt drobnoustrojów z uszkodzonym naskórkiem mógłby doprowadzić do ich rozprzestrzenienia i poważnych konsekwencji zdrowotnych. Aby tego uniknąć, nigdy, nawet przy niewielkich zranieniach, nie pomijaj i nie bagatelizuj dezynfekcji. 

• Do odkażania stosuj wyłącznie specjalne preparaty do dezynfekcji ran.  Polecane przez specjalistów są zwłaszcza produkty powstałe na bazie oktenidyny. Substancja jest skuteczna w zapobieganiu rozwoju patogennych bakterii, wirusów i grzybów. Posiada bardzo niskie właściwości alergizujące. Nie powoduje bólu oraz nie uszkadza okolicznych tkanek ani błon śluzowych. Co więcej, może być stosowana zarówno u dzieci, jak i u dorosłych,

• Środki do dezynfekcji ran dostępne są w praktycznie każdej aptece i wykorzystuje się je nie tylko w warunkach domowych, ale również ratownictwie, szpitalach i gabinetach lekarskich. Występują w postaci sprayów i płynów, dlatego możesz wybrać formę, która będzie dla Ciebie łatwiejsza do zastosowania. Zobacz np:

• Spray Raniseptol,
• Płyn na rany SutriSept,
• Proszek w sprayu NanoSilver Prodiab,
• Spray do dezynfekcji drobnych ran Asept,
• Roztwór do przemywania ran Octenilin,

• Preparaty do dezynfekcji najlepiej stosuj jak najszybciej po zranieniu.  Często też zaleca się kontynuowanie aplikacji co najmniej przez kilka dni, zanim rana nie zacznie się widocznie zabliźniać,
• Pamiętaj, aby do odkażania ran nie stosować produktów zawierających antybiotyki, jeśli nie zostało to skonsultowane z lekarzem. Ich użycie jest zasadne dopiero w sytuacji, kiedy doszło do rozwoju zakażenia bakteryjnego. W przeciwnym razie nie przyniosą korzyści, a mogą doprowadzić do rozwoju oporności na antybiotyki, co w przyszłości znacząco utrudni leczenie wielu chorób wymagających ich stosowania.

Jak zdezynfekować ranę? 

Oprócz wyboru skutecznego środka odkażającego bardzo ważne jest również prawidłowe przygotowanie skóry oraz właściwe przeprowadzenie całego procesu dezynfekcji. To jak powinien wyglądać, zależy od wielu czynników, m.in. typu rany, jej rozległości, głębokości, stadium gojenia. W przypadku poważniejszych, głębszych ran skonsultuj się z lekarzem, który zaleci konkretny preparat oraz sposób i częstotliwość odkażania.

• W przypadku niewielkich, powierzchownych ran, często zaleca się, aby przed dezynfekcją dokładnie przemyć skórę pod bieżącą wodą lub wykorzystać w tym celu sól fizjologiczną, czyli wodny roztwór chlorku sodu w stężeniu 0,9%. Jest to produkt tani, łatwo dostępny i bezpieczny w użyciu u dzieci i dorosłych,
• Oczyszczoną ranę osusz, najlepiej za pomocą jałowego gazika. Jeśli go nie posiadasz, wytrzyj wyłącznie okolice rany, używając czystego ręcznika wielorazowego lub papierowego. Pamiętaj jednak, że żaden materiał oprócz jałowej gazy, nie powinien mieć bezpośredniego kontaktu z raną, ponieważ grozi to przeniesieniem niewidocznych zanieczyszczeń i rozwojem zakażeń,
• Po dezynfekcji rany środkiem antyseptycznym zabezpiecz ją, wykorzystując np. plastry, opaski i bandaże lub gazy i kompresy jałowe. Bardzo ważne jest, aby regularnie zmieniać opatrunek. Kontakt ze zranioną skórą powinny mieć wyłącznie czyste, nieużywane wcześniej materiały. Częstotliwość zmiany opatrunków oraz stosowania środków odkażających zależy od rodzaju rany. Środki antyseptyczne, mimo że są niezbędne do pielęgnacji rany, nie powinny być używane zbyt długo. Jeśli mimo ich stosowania, rana nie goi się prawidłowo, niezbędna może okazać się zmiana sposobu leczenia, 
• Podczas dezynfekcji i pielęgnacji rany nie zapominaj też o higienie rąk. Przed jakimkolwiek kontaktem z raną należy je dokładnie umyć za pomocą ciepłej wody i mydła. Dodatkowo możesz wykorzystać żel lub płyn bakteryjny. Jeśli używasz jakiegokolwiek sprzętu, nawet nożyczek do ucięcia kawałka gazy jałowej, zadbaj, aby były one czyste. 

Jak odkazić ranę? Domowe sposoby

Przez długi czas za najskuteczniejsze domowe sposoby na odkażanie ran uważano spirytus salicylowy (2% roztwór kwasu salicylowego w alkoholu etylowym i wodzie) oraz wodę utlenioną (3% roztwór wodny nadtlenku wodoru). Postęp nauki i aktualizacje zaleceń ekspertów sprawiają jednak, że coraz częściej odchodzi się od ich stosowania. Okazuje się, że mogą być nie tylko mniej skuteczne, niż dotychczas sądzono, ale również wykazywać działania niepożądane.

• Spirytus jest skuteczny w walce z bakteriami, wirusami, grzybami i zabija nawet do 90% drobnoustrojów, zapobiegając zakażeniom. Wykazuje również silne działanie podrażniające skórę. Wdychanie jego oparów działa drażniąco na błony śluzowe dróg oddechowych. Co więcej, aplikacja na ranę może powodować silny ból i pieczenie,  
• Z kolei woda utleniona, uważana kiedyś za najskuteczniejszy sposób na dezynfekcję ran, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, nie posiada udowodnionego, skutecznego działania przeciwdrobnoustrojowego, dezynfekującego i odkażającego. Jej zastosowanie nie wystarcza do prawidłowego oczyszczenia rany, co więcej może utrudniać jej gojenie i zwiększać prawdopodobieństwo powstawania blizn,  
• Wśród babcinych sposobów na odkażenie rany wymienia się np. przykładanie czosnku, cebuli lub liści kapusty na ranę oraz płukanki ze skrzypu polnego.  Niestety żadne z tych domowych sposobów nie działa antyseptycznie, a ich wykorzystywanie może doprowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych, nasilenia bólu i rozwoju zakażeń. 

Pamiętaj, że żaden domowy sposób nie zastąpi dezynfekcji z wykorzystaniem specjalnych, przeznaczonych do tego preparatów o pewnym składzie i działaniu. Substancje te jako jedyne charakteryzują się skutecznością i zapewniają bezpieczeństwo.

Podsumowanie 

Prawidłowa dezynfekcja rany jest bardzo ważna i nie należy jej bagatelizować. Dzięki odpowiedniemu odkażeniu przyspieszysz proces gojenia. Zapobiegniesz też wnikaniu drobnoustrojów i ochronisz się przed rozwojem zakażeń, które mogą rozprzestrzeniać się poza ranę, na cały organizm. W celu dezynfekcji skorzystaj ze specjalnych, dedykowanych ku temu środków. Żadne domowe sposoby, nawet popularne jeszcze kilka lat temu spirytus salicylowy i woda utleniona, nie powinny ich zastąpić. Zadbaj też o to, aby preparaty do dezynfekcji stały się nieodłącznym elementem domowej apteczki.

Źródła:

1. Konsensus dotyczący Antyseptyki Ran: Aktualizacja 2018, Institute of Hygiene and Environmental Medicine University Medicine Greifswald 
2. Zasady odkażania ran https://www.centrumratownictwa.com/en/blog/zasady-odkazania-ran [dostęp: 24.03.2023 r.]
3. Wytyczne postępowania miejscowego w ranach niezakażonych, zagrożonych infekcją oraz zakażonych - przegląd dostępnych substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w leczeniu ran, Polskie Towarzystwo Leczenia Ran, 2020