Ciemieniucha – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie

Problemy skórne u maluszków rodzą wiele pytań i wątpliwości rodziców. Nie inaczej jest w przypadku ciemieniuchy. Tymczasem okazuje się, że można poradzić sobie z nią w domowym zaciszu przy pomocy podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych. Jak wygląda ciemieniucha i ile trwa? Wyjaśniamy w artykule.

Co to jest ciemieniucha?

Dla świeżo upieczonych rodziców okres opieki nad niemowlęciem to czas pełen radości, ale również wątpliwości i obaw. Każda, nawet najmniejsza zmiana w stanie zdrowia maluszka, wzbudza niepokój, zwłaszcza gdy pojawiają się nowe, niewystępujące dotąd objawy. Do częstych zjawisk należy tzw. ciemieniucha. Łuszcząca się skóra głowy niemowlęcia torodzaj łagodnego łojotokowego zapalenia skóry.

• Ciemieniucha, nazywana także czepcem kołyskowym, jest dolegliwością występującą głównie u noworodków i niemowląt.
• Polega na pojawieniu się nadmiernie rogowaciejącej warstwy naskórka na owłosionej skórze głowy maluszka (aczkolwiek może występować się także w innych miejscach) w okolicy ciemiączka, co prowadzi do tworzenia charakterystycznych, białawych lub żółtawych łusek.
• Objawy przypominają nieco łupież pstry, jednak w odróżnieniu od łupieżu typowego dla dorosłych, ciemieniucha nie jest związana ani z brakiem higieny, ani tym bardziej – nie jest objawem poważnej choroby.
• Choć może wydawać się nieestetyczna, nie wymaga specjalistycznego leczenia. To naturalne zjawisko, które ma swoje źródło w procesach fizjologicznych zachodzących w okresie niemowlęcym.
• Wielu rodziców jest w stanie samodzielnie poradzić sobie ze zmianą, stosując delikatne kosmetyki dla dzieci i metody pielęgnacyjne.

Zastanawiasz się, co jest przyczyną pojawienia się ciemieniuchy? Podłoże zmian wciąż nie jest dokładnie zbadane, jednak wskazuje się, że ciemieniucha jest związana z aktywnością gruczołów łojowych skóry niemowlęcia pobudzanych przez hormony matki w okresie prenatalnym i tuż po urodzeniu. Nadreaktywne gruczoły produkują duże ilości sebum, w efekcie czego naskórek niemowlęcia może rogowacieć szybciej niż u dorosłych, tworząc charakterystyczne skupiska na główce. Niektóre niemowlęta stają się bardziej podatne na to zjawisko z powodu indywidualnych cech skóry lub wpływu czynników genetycznych.

Kiedy pojawia się ciemieniucha?

Ciemieniucha pojawia się zazwyczaj w ciągu dwóch miesięcy od narodzin, aczkolwiek może wystąpić również w późniejszym okresie. Co ciekawe, w większości przypadków samoistnie zanika w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, jednak konieczne jest odpowiednie podejście pielęgnacyjne. Ciemieniucha bardzo rzadko ma ciężki przebieg, ale zaniedbanie może skutkować rozszerzeniem się na inne obszary ciała, takie jak brwi, nos czy okolice pieluszkowe. Zmiany powodują też infekcje skórne.

Jak wygląda ciemieniucha?

Pierwsze objawy ciemieniuchy manifestują się w postaci białawego nalotu w okolicy ciemiączka. Kolejnym etapem jest wystąpienie delikatnych, żółtawych lub brązowych plam przybierających formę łusek, które stopniowo stają się coraz większe i grubsze. Charakterystyczne jest to, że zmiany na główce dziecka po dotknięciu mogą wydawać się tłuste, a sama skóra staje się często zaczerwieniona. W dużym nasileniu ciemieniucha przyjmuje postać łuszczącej się skorupy.

To, co odróżnia ciemieniuchę od innych schorzeń dermatologicznych, to fakt, że obszary objęte zmianą zwykle nie powodują swędzenia czy bólu. Ciemieniucha nie jest również zaraźliwa! Pamiętaj jednak, aby na bieżąco kontrolować, czy zmiana nie rozprzestrzenia się na inne obszary skóry niemowlęcia. Pomimo że pierwsze objawy mogą być dla rodziców niepokojące, to w większości przypadków ciemieniucha nie wymaga interwencji medycznej.

Ciemieniucha – jak leczyć?

Ciemieniucha, choć mało estetyczna, jest stanem przejściowym. Przy odpowiedniej pielęgnacji ustępuje w ciągu kilku tygodni i nie wymaga specjalistycznego leczenia. Symptomy, które powinny zaniepokoić rodziców, to nasilenie zmian skórnych. Jeśli trwają dłużej niż oczekiwano, pojawiają się sączące wykwity, obrzęk lub inne objawy, skonsultuj się z pediatrą, lub dermatologiem. Lekarz zaleci odpowiednie dermokosmetyki dla dzieci do pielęgnacji skóry niemowlęcia lub skieruje na dodatkowe badania, jeśli istnieje podejrzenie innej, powiązanej choroby skórnej.

Specjalistyczne leczenie ciemieniuchy opiera się głównie na kontrolowaniu namnażania drożdżaka Malassezia furfur oraz przeciwdziałaniu rozwojowi stanu zapalnego. Terapia farmakologiczna polega najczęściej na aplikacji miejscowych preparatów przeciwgrzybiczych dostępnych w postaci kremów i szamponów lub wprowadzeniu glikokortykosteroidów. W sytuacji opornej na leczenie lub nawracającej ciemieniuchy istotne jest przeprowadzenie diagnostyki w celu wykluczenia chorób mogących leżeć u podłoża zmian.

Ciemieniucha – jak dbać?

Ciemieniucha nie jest bolesna, nie stanowi również poważnego zagrożenia, jednak nagromadzone łuski mogą utrudnić skórze oddychanie, przez co maluch bardziej się poci. Rolą rodziców jest otoczenie niemowlęcia opieką i troskliwa pielęgnacja zmienionych obszarów. Aby pozbyć się przypadłości, zastosuj kilka prostych zabiegów łagodzących objawy i powtarzaj je aż do zakończenia tworzenia się łusek na skórze dziecka.

Jak dbać o skórę, na której pojawiła się ciemieniucha?

• Używaj delikatnych środków myjących przeznaczonych specjalnie dla niemowląt. Stosuj również nawilżające i natłuszczające balsamy dla dzieci po kąpieli, które pomogą utrzymać właściwą równowagę skóry i zminimalizują podrażnienia. Doskonale sprawdzą się emolienty dla dzieci, które odbudowują naruszoną warstwę lipidową naskórka i działają ochronnie.

Ciemieniucha – jak leczyć?

Ciemieniucha, choć mało estetyczna, jest stanem przejściowym. Przy odpowiedniej pielęgnacji ustępuje w ciągu kilku tygodni i nie wymaga specjalistycznego leczenia. Symptomy, które powinny zaniepokoić rodziców, to nasilenie zmian skórnych. Jeśli trwają dłużej niż oczekiwano, pojawiają się sączące wykwity, obrzęk lub inne objawy, skonsultuj się z pediatrą, lub dermatologiem. Lekarz zaleci odpowiednie dermokosmetyki dla dzieci do pielęgnacji skóry niemowlęcia lub skieruje na dodatkowe badania, jeśli istnieje podejrzenie innej, powiązanej choroby skórnej.

Specjalistyczne leczenie ciemieniuchy opiera się głównie na kontrolowaniu namnażania drożdżaka Malassezia furfur oraz przeciwdziałaniu rozwojowi stanu zapalnego. Terapia farmakologiczna polega najczęściej na aplikacji miejscowych preparatów przeciwgrzybiczych dostępnych w postaci kremów i szamponów lub wprowadzeniu glikokortykosteroidów. W sytuacji opornej na leczenie lub nawracającej ciemieniuchy istotne jest przeprowadzenie diagnostyki w celu wykluczenia chorób mogących leżeć u podłoża zmian.

Ciemieniucha – jak dbać?

Ciemieniucha nie jest bolesna, nie stanowi również poważnego zagrożenia, jednak nagromadzone łuski mogą utrudnić skórze oddychanie, przez co maluch bardziej się poci. Rolą rodziców jest otoczenie niemowlęcia opieką i troskliwa pielęgnacja zmienionych obszarów. Aby pozbyć się przypadłości, zastosuj kilka prostych zabiegów łagodzących objawy i powtarzaj je aż do zakończenia tworzenia się łusek na skórze dziecka.

Jak dbać o skórę, na której pojawiła się ciemieniucha?

• Używaj delikatnych środków myjących przeznaczonych specjalnie dla niemowląt. Stosuj również nawilżające i natłuszczające balsamy dla dzieci po kąpieli, które pomogą utrzymać właściwą równowagę skóry i zminimalizują podrażnienia. Doskonale sprawdzą się emolienty dla dzieci, które odbudowują naruszoną warstwę lipidową naskórka i działają ochronnie.
• Unikaj przegrzewania dziecka, ponieważ nadmierne pocenie może nasilać objawy ciemieniuchy.
• Przed kąpielą zastosuj oliwkę dla dzieci na skórę głowy i pozostaw ją na kilkanaście minut. W ten sposób zmiękczysz łuski i łatwiej wyczeszesz je miękką szczoteczką.
• Unikaj mechanicznego usuwania łusek ze skóry głowy, nie zdrapuj ich również paznokciem, ponieważ może to prowadzić do podrażnień i rozwoju stanu zapalnego.
• Chroń skórę niemowlęcia przed nadmiernym działaniem promieni słonecznych.

Sięgnij również po specjalne preparaty dostępne w postaci szamponów, kremów czy płynów, przeznaczone do leczenia ciemieniuchy u niemowląt. 

• Mustela Bebe Enfa w formie kremu z polifenolami z awokado i opatentowanym kompleksem przywracającym równowagę skóry.
• Emolium Dermocare żel na ciemieniuchę o właściwościach nawilżających, złuszczających i łagodzących.
• BabyCap spray na ciemieniuchę na bazie oliwy z oliwek, przeznaczony dla dzieci od 1. dnia życia. Preparat szybko się wchłania i nie pozostawia tłustego filmu.
• Mediderm Baby olejek na ciemieniuchę z olejem ze słodkich migdałów, olejem słonecznikowym, skwalanem i witaminą E.
• Mustela, zestaw na ciemieniuchę, krem + szampon to kompleksowe rozwiązanie dla skóry, które pomaga wyeliminować ciemieniuchę i zapobiega jej nawrotom.

Ciemieniucha – jak zapobiegać?

Czy można przeciwdziałać łuszczącym się zmianom skórnym? Ponieważ ciemieniucha powstaje w wyniku naturalnych procesów zachodzących na skórze niemowlęcia, wszelkie czynności zapobiegające jej pojawieniu mają jedynie charakter profilaktyczny.

• Przede wszystkim przestrzegaj higieny skóry dziecka, regularnie myj owłosioną skórę głowy łagodnym szamponem i delikatnie masuj ją podczas kąpieli.
• Nie przegrzewaj skóry malucha, a kapelusze czy czapeczki zakładaj wyłącznie w czasie spaceru. W domu są one zbędne, ponieważ ograniczają właściwą wentylację i prowadzą do nagromadzenia ciepła i wilgoci na skórze głowy.

Choć nie zawsze da się całkowicie zapobiec ciemieniusze, świadome podejście do pielęgnacji skóry niemowlęcia może pomóc w utrzymaniu jej zdrowego stanu.

Podsumowanie

Ciemieniucha to powszechna, łagodna dolegliwość skórna, występująca u niemowląt i małych dzieci. Jej cechą charakterystyczną jest pojawienie się łusek na skórze głowy lub innych obszarach owłosionej skóry. Choć może wywołać obawy u rodziców, z medycznego punktu widzenia nie stanowi powodu do zmartwień. Odpowiednio pielęgnowana najczęściej ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni bez potrzeby specjalistycznego leczenia. W przypadku nasilonych objawów skonsultuj się z pediatrą, który doradzi w kwestii zabiegów pielęgnacyjnych.

Źródła:

1. A. Buczek, D. Wcisło-Dziadecka, K. Sierant, L. Brzezińska-Wcisło, Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry, http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2018/07/pnm_2018_01A_049-054.pdf [dostęp 07.08.2023 r.]
2. G. W. Clark, S. M. Pope, K. A. Jaboori, Diagnosis and treatment of seborrheic dermatitis, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25822272/ [dostęp 07.08.2023 r.]
3. M. Czarnecka-Operacz, H. Gollnick, Diagnostic problems in the treatment of dermatological diseases in children, https://www.termedia.pl/Diagnostic-problems-in-the-treatment-of-dermatological-diseases-in-children,98,33468,0,1.html [dostęp 07.08.2023 r.]