Retinol – czym jest i jak zacząć go stosować?

Retinol należy do grupy retinoidów, czyli pochodnych witaminy A. Związek ten wykazuje wielopłaszczyznowe działanie, a największą popularność zyskał dzięki udowodnionym właściwościom przeciwzmarszczkowym. Choć jest niezwykle skuteczny, to wymaga ostrożności i stopniowego wprowadzania do rutyny pielęgnacyjnej. Wyjaśniamy, jak bezpiecznie aplikować retinol, jakich efektów można się spodziewać i kto powinien powstrzymać się od stosowania preparatów z retinolem.

Retinol - co to jest?

Retinol jest aktywnym biologicznie związkiem chemicznym, zaliczanym do retinoidów pochodnych witaminy A. Oprócz retinolu należą do nich również takie substancje, jak kwas retinowy czy retinal, które, w zależności od rodzaju, działają w różnych obszarach. Retinoidy umożliwiają między innymi: rozwój narządu wzroku, tworzenie się naczyń włosowatych, a także utrzymanie skóry w dobrej kondycji. Retinol jako związek lipofilowy, czyli bardzo dobrze rozpuszczalny w tłuszczach, wykazuje zdolność do głębokiej penetracji skóry. Dociera do samego jądra komórkowego, gdzie wiąże się receptorami, wpływając na DNA komórek. Jedną z umiejętności retinolu jest stymulacja syntezy włókien kolagenu i elastyny, przez co opóźnia procesy starzenia się skóry. 

Retinol to substancja o ogromnym potencjale, jednak rozważając wprowadzenie go do pielęgnacji, należy poznać wszystkie aspekty działania. Pomimo udowodnionego działania kondycjonującego skórę, przyjaźń z retinolem powinna rozwijać się stopniowo. Zbyt duża ufność już na początku znajomości może skutkować przykrymi konsekwencjami, w tym:

• Nadmiernym przesuszeniem,
• Wzmożonym zaczerwienieniem,
• Podrażnieniem i łuszczeniem się skóry,
• Nieprzyjemnym pieczeniem i swędzeniem.

Co więcej, pierwsze efekty kuracji retinolem zauważalne są dopiero po ok. 3 miesiącach regularnego stosowania. Przy czym, w przypadku retinolu, regularne stosowanie nie oznacza wcale stosowania codziennego. W pierwszych tygodniach skóra może na niego reagować dosyć intensywnie, dlatego trzeba ją przyzwyczaić do działania związku. Jedno jest pewne: stosowanie preparatów z retinolem wymaga cierpliwości i bacznego obserwowania reakcji skóry. Usilne przyspieszanie etapu budowania tolerancji na retinol to najkrótsza droga do wymienionych wyżej, dokuczliwych objawów.

Retinol - właściwości

Właściwości retinolu sprawiają, że jest on szczególnie polecany do pielęgnacji skóry dojrzałej, a także trądzikowej. Ponieważ w okolicach 30. roku życia kolagen w skórze zaczyna stopniowo zanikać, działaniem prewencyjnym może być wprowadzenie preparatów z zawartością retinolu, który, jak pisałam wyżej, wykazuje naturalną zdolność do stymulacji syntezy włókien kolagenowych. Kolagen odpowiada między innymi za jędrność i elastyczność skóry, a powolny zanik prowadzi do wiotkości skóry, powstawania zmarszczek i utratę młodzieńczego owalu twarzy. Kremy przeciwzmarszczkowe i kremy ujędrniające do twarzy będą więc skutecznym remedium na pojawiające się na skórze oznaki starzenia. 

Wśród licznych właściwości retinolu wymienia się między innymi:

• Przeciwzmarszczkowe i ujędrniające,
• Rozjaśniające przebarwienia, w tym przebarwienia posłoneczne i hormonalne,
• Korygujące owal twarzy,
• Zwiększające napięcie i elastyczność skóry,
• Regulujące wydzielanie sebum,
• Zmniejszające widoczność porów.

Retinol - działanie

Działanie retinolu chętnie wykorzystywane jest w pielęgnacji skóry na wielu obszarach.

• Kuracja retinolem zalecana jest osobom cierpiącym na trądzik. Skutecznie reguluje pracę gruczołów łojowych, zauważalnie zmniejsza wydzielanie sebum, wycisza zmiany trądzikowe i zapobiega powstawaniu kolejnych. Retinol jest ponadto nieoceniony w przypadku następstw przebytego trądziku, czyli przebarwień i blizn. Pomaga wyrównać koloryt skóry, a także spłycić blizny potrądzikowe.
• Kosmetyki z retinolem bardzo dobrze sprawdzają się w pielęgnacji skóry dojrzałej. Związek ten nie tylko stymuluje produkcję kolagenu. Wspiera również proces syntezy glikozaminoglikanów, do których należy np. kwas hialuronowy, odpowiadający za wiązanie wody w naskórku, wskutek czego skóra staje się bardziej elastyczna, napięta i jędrna. 
• Działanie antyoksydacyjne chroni skórę przed szkodliwym wpływem wolnych rodników i czynników zewnętrznych, wzmacniając jej naturalną barierę ochronną.
• Retinol wykorzystywany jest do leczenia chorób dermatologicznych, np. łuszczycy.
• Dzięki działaniu złuszczającemu martwe komórki naskórka, stopniowo wygładza skórę, przyspieszając jej odnowę i regenerację.

Czy zatem stosowanie retinolu nie ma minusów? Ma, i to całkiem sporo, dlatego warto dogłębnie poznać działanie substancji, by świadomie wprowadzić ją do swojej pielęgnacji. Jedną z konsekwencji nieumiejętnego stosowania retinolu są dokuczliwe objawy, takie jak nadmierne łuszczenie się naskórka, swędzenie i uporczywe pieczenie. Tę kwestię w większości przypadków można wyeliminować, dzięki racjonalnemu podejściu do kuracji retinoidami. 

Należy jednak podkreślić, że niektóre sytuacje mogą być przeciwwskazaniem do stosowania retinolu lub wymagają wzmożonych środków ostrożności. 

• Jedną z nich jest zależność retinol a słońce. Podczas kuracji retinolem zakazana jest ekspozycja skóry na promieniowanie UV. Jest to jeden z kluczowych powodów, dla których wprowadzenie retinoidów zalecane jest w okresie jesiennym. Retinol wymaga nie tylko kremów z wysokim filtrem przeciwsłonecznym, ale również unikania nadmiernej ekspozycji na słońce.
• Retinol działa na głębokie warstwy skóry, dlatego nie powinien być stosowany w ciąży i podczas laktacji.
• Inne przeciwwskazania do stosowania retinolu to między innymi kuracje retinoidowe przeprowadzane pod okiem dermatologa, a także niektóre zabiegi gabinetowe. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest skonsultowanie zamiaru wprowadzenia retinolu ze swoim lekarzem.

Jak stosować retinol?

Przede wszystkim ostrożnie. Retinol to naprawdę mocny zawodnik i jedna z najintensywniej działających na skórę substancji aktywnych. Co więcej, działa z pewnym opóźnieniem, dlatego jeśli przesadzisz z częstotliwością, zanim skóra się do niego przyzwyczai, możesz doświadczyć przykrych konsekwencji. Kremy lub serum do twarzy z zawartością retinolu stanowią jedynie uzupełnienie pielęgnacji, a nie podstawowy jej element. Zwróć uwagę np. na multinawilżające serum wypełniające zmarszczki Eveline Cosmetics, wyróżniające się działaniem nawilżającym, a także retinol z witaminami C, E, F Ava Aktywator Młodości delikatnie rozjaśniający i wygładzający skórę. Ze względu na potencjalnie drażniące działanie, niskie stężenie retinolu mają również kremy pod oczy.

Jak wprowadzić retinol do pielęgnacji? Oto kilka zaleceń:

• Pamiętaj o stopniowym budowaniu tolerancji skóry na retinol. Proces przyzwyczajania skóry do działania związku nazywa się retynizacją. Pierwsze efekty stosowania pojawią się dopiero po ok. 3 miesiącach od wprowadzenia. W początkowej fazie stosowania mogą wystąpić niepożądane objawy, głównie przesuszenie i łuszczenie się naskórka.
• Zacznij od niskiego stężenia. Sugerowane stężenie retinolu w przypadku osób, które dopiero zapoznają swoją skórę z działaniem retinolu lub wznawiają aplikację po dłuższej przerwie, to zaledwie 0,2, 0,3 lub maksymalnie 0,5%. Przykładem kosmetyków, które sprawdzą się na początku kuracji jest koncentrat intensywnie korygujący na noc Liq CR Serum Night 0,3% Retinol Silk oraz kuracja 0,2% retinol Eveline Cosmetics Serum Shot Zmarszczki. Wyższe stężenia zachowaj na czas, gdy skóra uodporni się na działanie substancji. Możesz wówczas wprowadzić produkty z większą zawartością retinolu, np. serum odżywcze z retinolem 1% Hagi. 
• Aplikowanie retinolu najlepiej zaplanować na jesień, co pomoże ochronić skórę przed silnym promieniowaniem UV, aczkolwiek wciąż trzeba pamiętać o kremie z wysokim filtrem minimum 50 SPF.
• Ze względu na silne uwrażliwienie skóry na słońce, retinol powinien być aplikowany wyłącznie na noc.
• Retinol powinno się nakładać na czystą i suchą skórę, omijając okolice oczu oraz usta. Woda powoduje szybsze przenikanie substancji aktywnych, co może skutkować podrażnieniem.
• W pierwszych kilkunastu dniach retinol wprowadzaj samodzielnie, bez innych kosmetyków, dzięki czemu szybciej zauważysz reakcje skóry.

Jak często stosować retinol?

 Częstotliwość stosowania retinolu uzależniona jest od etapu kuracji. Na początku wystarczy jedna aplikacja co 4-5 dni. Zastanawiasz się, czemu nie codziennie? Retinol jest zbyt silnie działającą substancją, by odważyć się na codzienną aplikację. Co więcej, efekty zastosowania pojawiają się zazwyczaj dopiero po upływie ok. 72 godzin. Jak widzisz, skutki zbyt intensywnej kuracji i codziennej aplikacji mogłyby być naprawdę poważne. 

• Zwiększenie częstotliwości stosowania można zaplanować dopiero wtedy, gdy pomiędzy jedną a drugą aplikacją nie występują objawy podrażnienia i nie częściej niż co dwa tygodnie.
• A kiedy przejść na wyższe stężenie? Dopiero wtedy, gdy skóra przyzwyczai się do preparatu na tyle, że bez żadnych objawów znosi aplikację retinolu co najmniej 4-5 razy w tygodniu.

Jak długo stosować retinol?

Nie ma odgórnych wskazań dotyczących długości kuracji retinolem. Jeśli skóra dobrze toleruje substancję i nie pojawiają się podrażnienia, można stosować go długofalowo. Co więcej warto do tego dążyć. 

Z czym łączyć retinol a z czym nie?

Stosowanie kosmetyków z retinolem wymaga rozwagi w łączeniu go z innymi substancjami aktywnymi zawartymi w preparatach pielęgnacyjnych. 

• Retinol świetnie współgra z ceramidami, peptydami i substancjami nawilżającymi, takimi jak kwas hialuronowy czy gliceryna. 
• Zaleca się ostrożność podczas łączenia retinolu z witaminą C (chyba że stanowią mieszankę, znajdującą się w składzie tego samego kosmetyku) i niacynamidem, czyli pochodną witaminy B. Bezpiecznym rozwiązaniem jest stosowanie poszczególnych preparatów naprzemiennie.
• Podczas kuracji retinolem niewskazane jest stosowanie kwasów AHA/AHB. To połączenie mogłoby wywołać silne podrażnienie skóry, zwłaszcza na etapie retynizacji.

Podsumowanie

Retinol jest pochodną witaminy A, którą stosuje się między innymi w walce z oznakami starzenia się skóry. Może pomóc w redukcji zmarszczek, poprawie jędrności i elastyczności skóry oraz zwiększeniu produkcji kolagenu. Należy jednak pamiętać, że retinol jest składnikiem silnie działającym i może powodować podrażnienia skóry, dlatego ważne jest, aby zaczynać od niższych stężeń i stopniowo zwiększać dawkę.

Źródła:

1. M. Pawlaczyk, K. Korzeniowska, Witamina A w kosmetologii i lecznictwie dermatologicznym, http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201302_Farmacja_002.pdf [dostęp 15.01.2023]
2. M. Zasada, A. Adamczyk, Witamina A. Budowa i mechanizm działania, http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/12/ke2018.5-2.pdf [dostęp 15.01.2023]
3. H. Bojarowicz, A. Płowiec, Wpływ witaminy A na kondycję skóry, http://www.phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-3-352.pdf [dostęp 15.01.2023]
4. A. Czarnota, Retinoidy. Mechanizm działania, właściwości oraz zakres stosowania w dermatologii i kosmetologii, http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2018.4-1.pdf [dostęp 15.01.2023]