Odleżyny u osoby starszej – jak im zapobiegać i leczyć?

Odleżyny to poważny problem wśród osób starszych, które z racji swojego wieku często są ograniczone mobilnie. Bolesne zmiany skórne powstają w wyniku długotrwałego leżenia lub siedzenia w jednej pozycji. W artykule poruszamy temat odleżyn u seniorów. Wyjaśniamy ich przyczyny, objawy oraz sposoby zapobiegania i leczenia. 

Odleżyny u osób starszych - przyczyny

Przyczyn powstawania odleżyn u osób starszych jest wiele. Najczęściej wynikają z długotrwałego leżenia lub siedzenia w jednej pozycji. Seniorzy często są ograniczeni mobilnie, co utrudnia im zajęcie innej pozycji lub przemieszczanie się. Zmiany tworzą się zazwyczaj powyżej kości ogonowej, w okolicy łopatek, z tyłu głowy, a także na piętach i kostkach.  

• Długotrwałe unieruchomienie prowadzi do ucisku na skórę i tkanki podskórne, co zaburza krążenie krwi i limfy oraz skutkuje niedotlenieniem. W wyniku tego dochodzi do martwicy skóry, tkanki podskórnej i przyległych tkanek, czyli odleżyn, 
• Inne przyczyny odleżyn u osób starszych to niedożywienie, odwodnienie, zakażenia bakteryjne, problemy z układem krążenia, a także niewłaściwa pielęgnacja skóry, 
• Szczególnie narażone na powstawanie odleżyn są osoby starsze cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy choroby neurologiczne.

Jednym z narzędzi diagnostycznych służących do oceny stopnia zaawansowania uszkodzeń skóry i tkanek miękkich jest skala Torrancea, składająca się z pięciu stopni:

• Stopień I - skóra jest zaczerwieniona i blednie podczas ucisku, 
• Stopień II - dochodzi do uszkodzenia mikrokrążenia, wskutek czego skóra pozostaje zaczerwieniona nawet podczas ucisku. Pojawiają się płytkie owrzodzenia, pęcherze, pacjent może odczuwać ból,
• Stopień III - uszkodzeniu ulegają wszystkie warstwy skóry. Na dnie rany widoczna jest ziarnina lub rozpadające się tkanki,
• Stopień IV - brzeg rany jest wyraźnie widoczny, natomiast na jej dnie mogą występować martwicze masy tkankowe o czarnym zabarwieniu,
• Stopień V - najbardziej zaawansowana faza odleżyn. Martwica obejmuje mięśnie, stawy i kości.

Jak leczyć odleżyny u osób starszych? 

Leczenie odleżyn u osób starszych wymaga zazwyczaj kompleksowego podejścia i zależy od stopnia zaawansowania zmian skórnych oraz ogólnego stanu zdrowia seniora. Pamiętaj, że leczenie odleżyn u osób starszych jest często długotrwałym procesem i wymaga cierpliwości oraz systematyczności w pielęgnacji. 

• Niezwykle ważne jest regularne oglądanie skóry seniora i kontrolowanie, czy nie pojawiły się na niej zaczerwienienia oraz bolesne obszary. Szczególną uwagę zwróć na miejsca znajdujące się tuż nad kośćmi. Wczesna diagnoza umożliwi podjęcie szybkiego i efektywnego działania, które ochroni seniora przed bólem,
• W przypadku odleżyn w początkowej fazie leczenie polega na zmianie pozycji ciała, stosowaniu odpowiedniego materaca antyodleżynowego. Znaczenie ma także regularna pielęgnacja skóry przyspieszająca gojenie i zapobiegająca rozwojowi infekcji. Istotne jest też utrzymywanie wilgotnego środowiska rany oraz używanie specjalistycznych opatrunków pochłaniających nadmiar wysięku. 

W leczeniu odleżyn stosuje się również specjalne maści i kremy łagodzące dolegliwości bólowe i minimalizujące ryzyko rozwoju infekcji. Przykładowe preparaty na odleżyny to między innymi:

• Hydro-żel naprawczy z jonami srebra i karnozyną Karnosil przyspieszający regenerację skóry i chroniący ją przed działaniem czynników zewnętrznych,
• Maść Alezin Plus na otarcia, odparzenia i odleżyny z tlenkiem cynku, lanoliną, sokiem z liści aloesu i pantenolem,
• Maść SutriHeal Forte 5% przeznaczona do miejscowego leczenia zakażonych i niezakażonych ran, zarówno w warunkach domowych, jak i ambulatoryjnych.

W przypadku poważnych zmian skórnych konieczne może być leczenie chirurgiczne polegające na usunięciu martwych tkanek i założeniu specjalnego opatrunku. W takiej sytuacji skonsultuj się z lekarzem lub pielęgniarką, którzy pomogą dobrać odpowiednie metody leczenia i pielęgnacji skóry.

Odleżyny u osób starszych - profilaktyka

Profilaktyka odleżyn u osób starszych jest bardzo ważna, ponieważ zapobiega powstawaniu bolesnych i trudnych do leczenia zmian skórnych. Istnieje wiele sposobów pomagających uniknąć odleżyn u osób starszych.

• Przede wszystkim regularnie zmieniaj pozycję pacjenta, szczególnie jeśli przebywa on w łóżku lub na wózku inwalidzkim. Inne ułożenie ciała zaleca się co 2-3 godziny, 
• Używaj przewiewnej bielizny oraz specjalnych materacy antyodleżynowych lub poduszek, które zapobiegają uciskowi na skórę i tkanki podskórne,
• Stosuj podkłady chłonne składające się z kilku warstw ochronnych. Są one niezbędne w przypadku opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi, które nie trzymają moczu i stolca. Podkłady higieniczne i prześcieradła służą do zabezpieczenia łóżka oraz wózka inwalidzkiego. Chronią materac lub siedzisko przed zabrudzeniem,
• Zadbaj również o odpowiednią pielęgnację skóry. Wskazane jest regularne mycie ciała produktami na problemy dermatologiczne, stosowanie kremów nawilżających oraz dermokosmetyków do higieny o działaniu łagodzącym i przyspieszającym regenerację skóry,
• Do codziennej pielęgnacji seniora wprowadź specjalne preparaty do skóry narażonej na powstawanie odleżyn, np. krem ochronny przeciw odleżynom Pinol lub płyn pielęgnacyjny do ciała zapobiegający powstawaniu odleżyn Pinol, który pobudza mikrokrążenie, a także nawilża i uelastycznia skórę,
• Skóra musi pozostawać sucha i czysta, ponieważ wilgoć i brud zwiększają ryzyko powstawania odleżyn,
• Pacjenci powinni również prowadzić aktywny tryb życia i wykonywać ćwiczenia fizyczne, dostosowane do kondycji i wydolności organizmu. Systematyczna aktywność lub rehabilitacja pobudzają krążenie krwi i zapobiegają powstawaniu odleżyn. Pomocne są także regularne masaże,

W profilaktyce odleżyn istotne jest także właściwe żywienie i nawodnienie pacjenta. Niedożywienie i odwodnienie osłabiają organizm i zwiększają ryzyko powstawania bolesnych zmian. W diecie osoby starszej powinny znaleźć się głównie witamina A, witaminy z grupy B, witamina D3 i E, a także magnez, wapń, potas, cynk, żelazo, kwas foliowy i elektrolity. Po konsultacji z lekarzem można wprowadzić do diety odpowiednie witaminy i minerały dla seniorów.

Podsumowanie 

Odleżyny to poważny problem dotyczący osób starszych spędzających dużo czasu w pozycji leżącej lub siedzącej. Są to bolesne i trudne do leczenia zmiany skórne. Kluczowa jest profilaktyka i zapobieganie dolegliwościom. Na codzienną pielęgnację składają się regularna zmiana pozycji ciała, stosowanie specjalnych materacy antyodleżynowych, odpowiednia pielęgnacja skóry oraz aktywność fizyczna i właściwe odżywianie seniora. W przypadku powstawania odleżyn zastosowanie odpowiedniego leczenia pozwoli na szybsze gojenie i zapobiegnie rozwojowi infekcji.

Źródła:

1. J. Leszczyński, Rany: podział i gojenie się ran. Leczenie ran. Odleżyny., https://chirurgia-transplantacyjna.wum.edu.pl/sites/chirurgia-transplantacyjna.wum.edu.pl/files/seminarium_rany_podzial_gojenie_i_leczenie_iii_r.pdf [dostęp 13.03.2023 r.]
2. K. Jaguś-Nowicka, Odleżyny. Jak im zapobiegać., https://www.alzheimer-waw.pl/wp-content/uploads/2019/06/odlezyny.pdf [dostęp 13.03.2023 r.]
3. E. Mikołajewska, Bedsores as Secondary Changes in Adult Patients Hospitalized on Neurologic Rehabilitation Ward [dostęp 13.03.2023 r.]